Atabak Muhammad, the fortunate king,
The master of the crown and the throne, shining.
اتابک محمد شه نیکبخت
خداوند تاج و خداوند تخت
A youthful, fortunate soul with a bright heart,
Young in fortune, yet wise as an elder, set apart.
جوان جوانبخت روشنضمیر
به دولت جوان و به تدبیر پیر
Vast in knowledge, with ambitions that ascend,
Brave in arms and wise in heart to no end.
به دانش بزرگ و به همت بلند
به بازو دلیر و به دل هوشمند
O fortune of the world’s embracing mother,
To cradle such a river unlike another.
زهی دولت مادر روزگار
که رودی چنین پرورد در کنار
Through grace’s hand, the ocean’s flow shall rise,
And lift its place to the height of the skies.
به دست کرم آب دریا ببرد
به رفعت محل ثریا ببرد
O fortune’s eye, upon you wide awake,
And rulers’ heads bowed in humble partake.
زهی چشم دولت به روی تو باز
سر شهریاران گردن فراز
Should you see a shell filled with pearls to its core,
Its worth is not that of a single jewel more.
صدف را که بینی ز دردانه پر
نه آن قدر دارد که یکدانه در
You are that rare and hidden gem refined,
The adornment of royalty’s house, one of a kind.
تو آن در مکنون یکدانهای
که پیرایهٔ سلطنت خانهای
O Lord, protect him within his sight,
Guard him from the harm of envious blight.
نگه دار یارب به چشم خودش
بپرهیز از آسیب چشم بدش
O God, in horizons make his name renowned,
And by the grace of devotion, have him crowned.
خدایا در آفاق نامی کنش
به توفیق طاعت گرامی کنش
Keep him steadfast in justice and piety’s light,
Grant his wishes in this world and the next’s delight.
مقیمش در انصاف و تقوی بدار
مرادش به دنیا و عقبی برآر
May grief from vile foes never reach his side,
And no harm trouble his heart as his guide.
غم از دشمن ناپسندش مباد
وز اندیشه بر دل گزندش مباد
A heavenly tree bears fruit like you alone,
A son in pursuit of fame, and a father well-known.
بهشتی درخت آورد چون تو بار
پسر نامجوی و پدر نامدار
From that virtuous family, strangers you should shun,
Those who are foes of this noble clan, none.
از آن خاندان خیر بیگانه دان
که باشند بدخواه این خاندان
O religion and knowledge, O justice and grace,
O kingdom and fortune, may you forever hold your place.
زهی دین و دانش، زهی عدل و داد
زهی ملک و دولت که پاینده باد
The blessings of God are beyond any measure,
What service can a tongue of thanks treasure?
نگنجد کرمهای حق در قیاس
چه خدمت گزارد زبان سپاس؟
O God, this king who befriends the humble
In whose shadow the people find comfort
خدایا تو این شاه درویش دوست
که آسایش خلق در ظل اوست
Keep him steadfast over the people for long
Revive his heart with the grace of obedience
بسی بر سر خلق پاینده دار
به توفیق طاعت دلش زنده دار
Make the tree of his hope fruitful
May his head be green and his face white with mercy
برومند دارش درخت امید
سرش سبز و رویش به رحمت سفید
O Saadi, do not walk the path of pretension
If you have sincerity, bring it forth and come
به راه تکلف مرو سعدیا
اگر صدق داری بیار و بیا
You know the destination, and the king is the wayfarer
You speak the truth, and the king listens to truths
تو منزل شناسی و شه راهرو
تو حقگوی و خسرو حقایق شنو
What need is there to place the throne of heaven
Beneath the feet of Qizil Arslan?
چه حاجت که نه کرسی آسمان
نهی زیر پای قزل ارسلان
Do not say to place the foot of honor on the skies
Say to place the face of sincerity on the ground
مگو پای عزت بر افلاک نه
بگو روی اخلاص بر خاک نه
Place your face at the threshold in obedience
For this is the peak of the righteous path
بطاعت بنه چهره بر آستان
که این است سر جاده راستان
If you are a servant, bow your head at this door
And remove the crown of lordship from your head
اگر بندهای سر بر این در بنه
کلاه خداوندی از سر بنه
At the court of the majestic Commander
Wail like a humble one before the rich
به درگاه فرمانده ذوالجلال
چو درویش پیش توانگر بنال
When obeying, do not wear the garb of a king
Cry out like a sincere, humble servant
چو طاعت کنی لبس شاهی مپوش
چو درویش مخلص برآور خروش
For, O Sustainer, You are the rich one
You are the powerful, and the nourisher of the humble
که پروردگارا توانگر تویی
توانا و درویش پرور تویی
I am neither the lord of the land nor its commander
I am one of the beggars at this court
نه کشور خدایم نه فرماندهم
یکی از گدایان این درگهم
Grant me access to goodness and virtue
Otherwise, what good can come from me to anyone?
تو بر خیر و نیکی دهم دسترس
وگر نه چه خیر آید از من به کس؟
Pray at night like a beggar with burning sorrow
If you act as a king during the day
دعا کن به شب چون گدایان به سوز
اگر میکنی پادشاهی به روز
The proud ones are girded at your door
And you bow your head at the threshold of devotion
کمر بسته گردن کشان بر درت
تو بر آستان عبادت سرت
What a great Lord for the servants
A servant who offers rightful gratitude to the Lord
زهی بندگان را خداوندگار
خداوند را بندهٔ حق گزار
Part 5 - Praise of Muhammad bin Saad bin Abu Bakr: Muhammad is the fortunate one
Book: Bustan