Section 1 - Prologue: He did not know God and did not obey.
بخش ۱ - سر آغاز: خدا را ندانست و طاعت نکرد
He did not know God and did not obey Him
For he did not content himself with his fate and provision
خدا را ندانست و طاعت نکرد
که بر بخت و روزی قناعت نکرد
Contentment makes a man rich
Tell the greedy traveler
قناعت توانگر کند مرد را
خبر کن حریص جهانگرد را
Gain stability, O one without firmness
For no plant grows on a rolling stone
سکونی به دست آور ای بی ثبات
که بر سنگ گردان نروید نبات
Do not nourish the body if you are a man of reason and wisdom
For by nurturing it, you are killing him
مپرور تن ار مرد رای و هشی
که او را چو میپروری میکشی
The wise nourish art among the people
For the body nurturers grow weak in art
خردمند مردم هنر پرورند
که تن پروران از هنر لاغرند
Someone who listened to the character of a human
Who first silenced the dog of his desires
کسی سیرت آدمی گوش کرد
که اول سگ نفس خاموش کرد
Eating and sleeping are the only paths of the beast
To persist in this is the way of the fool
خور و خواب تنها طریق دد است
بر این بودن آیین نابخرد است
How fortunate is the one who in a corner
Gathers sustenance from knowledge
خنک نیکبختی که در گوشهای
به دست آرد از معرفت توشهای
For those who have had the truth revealed to them
Falsehood had no control over them
بر آنان که شد سر حق آشکار
نکردند باطل بر او اختیار
But when darkness does not know light
What sight can the demon see, or the face of the angel?
ولیکن چو ظلمت نداند ز نور
چه دیدار دیوش چه رخسار حور
Why did you cast yourself into that path?
When you could not recognize the way to turn back?
تو خود را از آن در چه انداختی
که چه را ز ره باز نشناختی
Like the soaring falcon above the sky
Why bind a stone of desire to its wings?
بر اوج فلک چون پرد جره باز
که در شهپرش بستهای سنگ آز؟
If you free it from the grip of passion
It will ascend to the farthest tree
گرش دامن از چنگ شهوت رها
کنی، رفت تا سدرةالمنتهی
By reducing your habits, you will consume less
You will turn your ability into your kingdom
به کم کردن از عادت خویش خورد
توان خویشتن را ملک خوی کرد
Where can a wild beast arrive in a kingdom?
It is not right for it to fly from the earth to the heavens
کجا سیر وحشی رسد در ملک
نشاید پرید از ثری بر فلک
First, take on the character of a human
Then, consider the nature of kingship
نخست آدمی سیرتی پیشه کن
پس آن گه ملک خویی اندیشه کن
You are riding on the back of a young camel
Be careful lest its neck turns against your command
تو بر کرهٔ توسنی بر کمر
نگر تا نپیچد ز حکم تو سر
For if the sheep escapes your grasp
You will destroy yourself, and your blood will spill
که گر پالهنگ از کفت در گسیخت
تن خویشتن کشت و خون تو ریخت
If a man lives according to his portion of food
Can such a full-bellied person be called a man or a beast?
به اندازه خور زاد اگر مردمی
چنین پر شکم، آدمی یا خمی؟
The place of strength is within, along with remembrance and spirit
You think it is only for bread and nothing else
درون جای قوت است و ذکر و نفس
تو پنداری از بهر نان است و بس
Where can remembrance fit in a sack of greed?
Greed stretches its legs, making it hard to breathe
کجا ذکر گنجد در انبان آز?
به سختی نفس میکند پا دراز
The body nurturers lack awareness
For a full stomach is void of wisdom
ندارند تن پروران آگهی
که پر معده باشد ز حکمت تهی
Two eyes and a full stomach cannot be satisfied by anything
It is better to be empty than this twisting gut
دو چشم و شکم پر نگردد به هیچ
تهی بهتر این رودهٔ پیچ پیچ
Like hell, which when fed, cries out for more
It calls out: ‘Is there more to be had?’
چو دوزخ که سیرش کنند از وقید
دگر بانگ دارد که هل من مزید؟
Jesus might die from starvation
You are chained to the work of feeding a donkey
همی میردت عیسی از لاغری
تو در بند آنی که خر پروری
Do not sell your faith, O lowly one, for the world
Do not buy the donkey with the Gospel of Jesus
به دین، ای فرومایه، دنیا مخر
تو خر را به انجیل عیسی مخر
Do you not see that the beast and the prey
Are caught only by the hunger of greed?
مگر مینبینی که دد را و دام
نینداخت جز حرص خوردن به دام?
The leopard that arrogantly hunts the beasts
Is caught in a trap to eat like a mouse
پلنگی که گردن کشد بر وحوش
به دام افتد از بهر خوردن چو موش
Like a mouse, the one who eats bread and cheese
Will fall into its trap and be struck by its arrow
چو موش آن که نان و پنیرش خوری
به دامش در افتی و تیرش خوری
Section 1 - Prologue: He did not know God and did not obey.
Book: Bustan