Section 28 - On the Peace of Solitude and Patience with the Harm of People: If there is anyone in the world detached from the world.

بخش ۲۸ - گفتار اندر سلامت گوشه‌نشینی و صبر بر ایذاء خلق: اگر در جهان از جهان رسته‌ای است،

If there is one in the world who has transcended the world

They have closed the door on themselves from the people

اگر در جهان از جهان رسته‌ای است

در از خلقْ بر خویشتن بسته‌ای است

No one escapes the tyranny of tongues

Whether they are boastful or devout

کس از دست جور زبانها نرست

اگر خودنمای است و گر حق‌پرست

Even if you soar like an angel from the sky

The suspicious will cling to your hem

اگر بر پری چون ملک ز آسمان

به دامن در آویزدت بدگمان

With effort, one can dam the Tigris

But it is impossible to silence the evil tongues

به کوشش توان دجله را پیش بست

نشاید زبان بداندیش بست

The faint-hearted sit together

For this asceticism is dry and that is a trap for bread

فراهم نشینند تَردامنان

که این زهدْ خشک است و آن دام نان

Do not turn away from worshipping the Truth

Let them take you for nothing

تو روی از پرستیدن حق مپیچ

بهل تا نگیرند خلقت به هیچ

When the pure God is pleased with the servant

If these people are not pleased, what does it matter?

چو راضی شد از بنده یزدان پاک

گر اینها نگردند راضی چه باک؟

The ill-wisher of people is unaware of the Truth

He has no path to the Truth due to the clamor of people

بد اندیشِ خلق از حق آگاه نیست

ز غوغای خلقش به حق راه نیست

They have not brought anyone to a place

Because they took the first step wrong

از آن ره به جایی نیاورده‌اند

که اول قدمْ پیْ غلط کرده‌اند

Two people listen to a tale

From one to the other, from Ahriman to Soroush

دو کس بر حدیثی گمارند گوش

از این تا بدان، ز اهرمن تا سروش

One takes advice, the other disdains it

Does not deal with advice, just quibbling

یکی پند گیرد دگر ناپسند

نپردازد از حرفگیری به پند

Stuck in a dark corner

What does he perceive from the world's cup?

فرو مانده در کنج تاریک جای

چه دریابد از جام گیتی نمای؟

Whether you think of yourself as a lion or a fox

You can escape them with bravery or cunning

مپندار اگر شیر و گر روبهی

کز اینان به مردی و حیلت رهی

If someone chooses solitude

Because he does not care for much company

اگر کنج خلوت گزیند کسی

که پروای صحبت ندارد بسی

They will criticize him as a hypocrite and a liar

He flees from people like a demon

مذمت کنندش که زرق است و ریو

ز مردم چنان می گریزد که دیو

And if he is cheerful and sociable

They do not consider him chaste and pious

وگر خنده روی است و آمیزگار

عفیفش ندانند و پرهیزگار

They flay the wealthy with backbiting

As if he is the Pharaoh of the world

غنی را به غیبت بکاوند پوست

که فرعون اگر هست در عالم اوست

And if a poor man cries with pain

They call him unlucky and dark-hearted

وگر بینوایی بگرید به سوز

نگون بخت خوانندش و تیره‌روز

And if a prosperous man falls from grace

They count it as a blessing and favor from God

وگر کامرانی در آید ز پای

غنیمت شمارند و فضل خدای

How long will this arrogance and pride last?

For joy is followed by sorrow

که تا چند از این جاه و گردن کشی؟

خوشی را بود در قفا ناخوشی

If a poor man of little means

Fortune may raise his stature

و گر تنگدستی تنک مایه‌ای

سعادت بلندش کند پایه‌ای

They will gnash their teeth in venomous spite

For this lowly world fosters the mean

بخایندش از کینه دندان به زهر

که دون‌پرور است این فرومایه دهر

If they see a task in your hands

They will deem you greedy and worldly

چو بینند کاری به دستت در است

حریصت شمارند و دنیاپرست

If you withdraw from effort

They will call you a beggar and a freeloader

وگر دست همت بداری ز کار

گدا پیشه خوانندت و پخته‌‌خوار

If you are eloquent, they will call you a braggart

If you are silent, they will call you a statue

اگر ناطقی، طبل پر یاوه‌ای

وگر خامشی، نقش گرماوه‌ای

They do not consider the patient ones as men

For the poor man did not raise his head out of fear

تحمل‌کنان را نخوانند مرد

که بیچاره از بیم سر برنکرد

If he has courage and manliness in his head

They will flee from him, saying what madness is this?!

وگر در سرش هول و مردانگی است

گریزند از او کاین چه دیوانگی است؟!

They will criticize him if he eats little

Saying his wealth must be someone else's fortune

تعنت کنندش گر اندک خوری است

که مالش مگر روزی دیگری است

And if his food is fine and clean

They will call him a glutton and a hedonist

وگر نغز و پاکیزه باشد خورش

شکم بنده خوانند و تن پرورش

If a wealthy man lives simply

They consider modesty a disgrace to the discerning

وگر بی‌تکلف زید مالدار

که زینت بر اهل تمیز است عار

They will pierce him with their tongues like a sword

Saying the unfortunate miser holds back his wealth

زبان در نهندش به ایذا چو تیغ

که بدبخت زر دارد از خود دریغ

And if he decorates his mansion and halls

And adorns himself with fine clothes

و گر کاخ و ایوان منقش کند

تن خویش را کسوتی خوش کند

He will be tormented by the taunts of women

For having adorned himself like a woman

به جان آید از طعنه بر وی زنان

که خود را بیاراست همچون زنان

If a devout person did not travel

The travelers will not consider him a man

اگر پارسایی سیاحت نکرد

سفر کردگانش نخوانند مرد

For who, not having left the woman's embrace

Can have any skills or opinion?

که نارفته بیرون ز آغوش زن

کدامش هنر باشد و رای و فن؟

They will flay the world-experienced one

Saying he is a luckless wanderer

جهاندیده را هم بِدَرَّند پوست

که سرگشتهٔ بخت‌برگشته اوست

If he had fortune and share of fate

Time would not drive him from city to city

گرش حظ از اقبال بودی و بهر

زمانه نراندی ز شهرش به شهر

The nitpicker criticizes the bachelor

For he annoys the earth with his solitude

عزب را نکوهش کند خرده‌بین

که می‌رنجد از خفت و خیزش زمین

And if he marries, they say helplessly

He fell into it like a donkey in mud

وگر زن کند گوید از دست دل

به گردن در افتاد چون خر به گل

Neither the ugly face escapes people's tyranny

Nor does the beauty escape from the ugly words of the unmanly

نه از جور مردم رهد زشت روی

نه شاهد ز نامردم زشت‌گوی

In Egypt, I had a servant

Whose eyes were cast down out of modesty

غلامی به مصر اندرم بنده بود

که چشم از حیا در بر افکنده بود

Someone said: 'This boy has no intelligence

Teach him by speaking to his ear'

کسی گفت: «هیچ این پسر عقل و هوش

ندارد، بمالش به تعلیم گوش»

One night, I shouted harshly at him

He said: 'The poor man was killed by his cruelty!'

شبی بر زدم بانگ بر وی درشت

هم او گفت: «مسکین به جورش بکشت!»

If anger uproots you one day

They will call you frantic and dark-minded

گرت برکند خشم روزی ز جای

سراسیمه خوانندت و تیره رای

If you show patience with someone

They will say you lack much zeal

وگر بردباری کنی از کسی

بگویند غیرت ندارد بسی

They will advise the generous: 'Enough!

Tomorrow, your two hands will be forward and backward'

سخی را به اندرز گویند: «بس!

که فردا دو دستت بود پیش و پس»

If he becomes content and self-restrained

He will be caught in people's criticism

وگر قانع و خویشتن‌دار گشت

به تشنیع خلقی گرفتار گشت

They will say, 'He will die like his vile father

Who left blessings and took regret'

که همچون پدر خواهد این سفله مُرد

که نعمت رها کرد و حسرت ببرد

Who can sit safely in the corner?

When even the Prophet was not safe from their wickedness

که یارد به کنج سلامت نِشَست؟

که پیغمبر از خبث ایشان نرست

God, who has no equal, partner, or spouse

Have you heard what the Christian said?

خدا را که مانند و انباز و جفت

ندارد، شنیدی که ترسا چه گفت؟

No one escapes the hand of another

For the captive, patience is the only remedy

رهایی نیابد کس از دست کس

گرفتار را چاره صبر است و بس

Section 28 - On the Peace of Solitude and Patience with the Harm of People: If there is anyone in the world detached from the world.

Book: Bustan

Author: Saadi Moshrefoldin Mosleh ebn Abdollah