Section 28 - On the Peace of Solitude and Patience with the Harm of People: If there is anyone in the world detached from the world.
بخش ۲۸ - گفتار اندر سلامت گوشهنشینی و صبر بر ایذاء خلق: اگر در جهان از جهان رستهای است،
If there is one in the world who has transcended the world
They have closed the door on themselves from the people
اگر در جهان از جهان رستهای است
در از خلقْ بر خویشتن بستهای است
No one escapes the tyranny of tongues
Whether they are boastful or devout
کس از دست جور زبانها نرست
اگر خودنمای است و گر حقپرست
Even if you soar like an angel from the sky
The suspicious will cling to your hem
اگر بر پری چون ملک ز آسمان
به دامن در آویزدت بدگمان
With effort, one can dam the Tigris
But it is impossible to silence the evil tongues
به کوشش توان دجله را پیش بست
نشاید زبان بداندیش بست
The faint-hearted sit together
For this asceticism is dry and that is a trap for bread
فراهم نشینند تَردامنان
که این زهدْ خشک است و آن دام نان
Do not turn away from worshipping the Truth
Let them take you for nothing
تو روی از پرستیدن حق مپیچ
بهل تا نگیرند خلقت به هیچ
When the pure God is pleased with the servant
If these people are not pleased, what does it matter?
چو راضی شد از بنده یزدان پاک
گر اینها نگردند راضی چه باک؟
The ill-wisher of people is unaware of the Truth
He has no path to the Truth due to the clamor of people
بد اندیشِ خلق از حق آگاه نیست
ز غوغای خلقش به حق راه نیست
They have not brought anyone to a place
Because they took the first step wrong
از آن ره به جایی نیاوردهاند
که اول قدمْ پیْ غلط کردهاند
Two people listen to a tale
From one to the other, from Ahriman to Soroush
دو کس بر حدیثی گمارند گوش
از این تا بدان، ز اهرمن تا سروش
One takes advice, the other disdains it
Does not deal with advice, just quibbling
یکی پند گیرد دگر ناپسند
نپردازد از حرفگیری به پند
Stuck in a dark corner
What does he perceive from the world's cup?
فرو مانده در کنج تاریک جای
چه دریابد از جام گیتی نمای؟
Whether you think of yourself as a lion or a fox
You can escape them with bravery or cunning
مپندار اگر شیر و گر روبهی
کز اینان به مردی و حیلت رهی
If someone chooses solitude
Because he does not care for much company
اگر کنج خلوت گزیند کسی
که پروای صحبت ندارد بسی
They will criticize him as a hypocrite and a liar
He flees from people like a demon
مذمت کنندش که زرق است و ریو
ز مردم چنان می گریزد که دیو
And if he is cheerful and sociable
They do not consider him chaste and pious
وگر خنده روی است و آمیزگار
عفیفش ندانند و پرهیزگار
They flay the wealthy with backbiting
As if he is the Pharaoh of the world
غنی را به غیبت بکاوند پوست
که فرعون اگر هست در عالم اوست
And if a poor man cries with pain
They call him unlucky and dark-hearted
وگر بینوایی بگرید به سوز
نگون بخت خوانندش و تیرهروز
And if a prosperous man falls from grace
They count it as a blessing and favor from God
وگر کامرانی در آید ز پای
غنیمت شمارند و فضل خدای
How long will this arrogance and pride last?
For joy is followed by sorrow
که تا چند از این جاه و گردن کشی؟
خوشی را بود در قفا ناخوشی
If a poor man of little means
Fortune may raise his stature
و گر تنگدستی تنک مایهای
سعادت بلندش کند پایهای
They will gnash their teeth in venomous spite
For this lowly world fosters the mean
بخایندش از کینه دندان به زهر
که دونپرور است این فرومایه دهر
If they see a task in your hands
They will deem you greedy and worldly
چو بینند کاری به دستت در است
حریصت شمارند و دنیاپرست
If you withdraw from effort
They will call you a beggar and a freeloader
وگر دست همت بداری ز کار
گدا پیشه خوانندت و پختهخوار
If you are eloquent, they will call you a braggart
If you are silent, they will call you a statue
اگر ناطقی، طبل پر یاوهای
وگر خامشی، نقش گرماوهای
They do not consider the patient ones as men
For the poor man did not raise his head out of fear
تحملکنان را نخوانند مرد
که بیچاره از بیم سر برنکرد
If he has courage and manliness in his head
They will flee from him, saying what madness is this?!
وگر در سرش هول و مردانگی است
گریزند از او کاین چه دیوانگی است؟!
They will criticize him if he eats little
Saying his wealth must be someone else's fortune
تعنت کنندش گر اندک خوری است
که مالش مگر روزی دیگری است
And if his food is fine and clean
They will call him a glutton and a hedonist
وگر نغز و پاکیزه باشد خورش
شکم بنده خوانند و تن پرورش
If a wealthy man lives simply
They consider modesty a disgrace to the discerning
وگر بیتکلف زید مالدار
که زینت بر اهل تمیز است عار
They will pierce him with their tongues like a sword
Saying the unfortunate miser holds back his wealth
زبان در نهندش به ایذا چو تیغ
که بدبخت زر دارد از خود دریغ
And if he decorates his mansion and halls
And adorns himself with fine clothes
و گر کاخ و ایوان منقش کند
تن خویش را کسوتی خوش کند
He will be tormented by the taunts of women
For having adorned himself like a woman
به جان آید از طعنه بر وی زنان
که خود را بیاراست همچون زنان
If a devout person did not travel
The travelers will not consider him a man
اگر پارسایی سیاحت نکرد
سفر کردگانش نخوانند مرد
For who, not having left the woman's embrace
Can have any skills or opinion?
که نارفته بیرون ز آغوش زن
کدامش هنر باشد و رای و فن؟
They will flay the world-experienced one
Saying he is a luckless wanderer
جهاندیده را هم بِدَرَّند پوست
که سرگشتهٔ بختبرگشته اوست
If he had fortune and share of fate
Time would not drive him from city to city
گرش حظ از اقبال بودی و بهر
زمانه نراندی ز شهرش به شهر
The nitpicker criticizes the bachelor
For he annoys the earth with his solitude
عزب را نکوهش کند خردهبین
که میرنجد از خفت و خیزش زمین
And if he marries, they say helplessly
He fell into it like a donkey in mud
وگر زن کند گوید از دست دل
به گردن در افتاد چون خر به گل
Neither the ugly face escapes people's tyranny
Nor does the beauty escape from the ugly words of the unmanly
نه از جور مردم رهد زشت روی
نه شاهد ز نامردم زشتگوی
In Egypt, I had a servant
Whose eyes were cast down out of modesty
غلامی به مصر اندرم بنده بود
که چشم از حیا در بر افکنده بود
Someone said: 'This boy has no intelligence
Teach him by speaking to his ear'
کسی گفت: «هیچ این پسر عقل و هوش
ندارد، بمالش به تعلیم گوش»
One night, I shouted harshly at him
He said: 'The poor man was killed by his cruelty!'
شبی بر زدم بانگ بر وی درشت
هم او گفت: «مسکین به جورش بکشت!»
If anger uproots you one day
They will call you frantic and dark-minded
گرت برکند خشم روزی ز جای
سراسیمه خوانندت و تیره رای
If you show patience with someone
They will say you lack much zeal
وگر بردباری کنی از کسی
بگویند غیرت ندارد بسی
They will advise the generous: 'Enough!
Tomorrow, your two hands will be forward and backward'
سخی را به اندرز گویند: «بس!
که فردا دو دستت بود پیش و پس»
If he becomes content and self-restrained
He will be caught in people's criticism
وگر قانع و خویشتندار گشت
به تشنیع خلقی گرفتار گشت
They will say, 'He will die like his vile father
Who left blessings and took regret'
که همچون پدر خواهد این سفله مُرد
که نعمت رها کرد و حسرت ببرد
Who can sit safely in the corner?
When even the Prophet was not safe from their wickedness
که یارد به کنج سلامت نِشَست؟
که پیغمبر از خبث ایشان نرست
God, who has no equal, partner, or spouse
Have you heard what the Christian said?
خدا را که مانند و انباز و جفت
ندارد، شنیدی که ترسا چه گفت؟
No one escapes the hand of another
For the captive, patience is the only remedy
رهایی نیابد کس از دست کس
گرفتار را چاره صبر است و بس
Section 28 - On the Peace of Solitude and Patience with the Harm of People: If there is anyone in the world detached from the world.
Book: Bustan