Section 4 - On the meaning of compassion for the state of the subjects: I heard that the commander was just

بخش ۴ - در معنی شفقت بر حال رعیت: شنیدم که فرماندهی دادگر

I heard that a just commander did declare

You had a robe with lining beyond compare

شنیدم که فرماندهی دادگر

قبا داشتی هر دو روی آستر

One said, O king of the fortunate days,

Sew a robe from Chinese silks ablaze

یکی گفتش ای خسرو نیکروز

ز دیبای چینی قبایی بدوز

He replied, this much is comfort and ease,

Beyond it lies beauty and graceful increase.

بگفت این قدر ستر و آسایش است

وز این بگذری زیب و آرایش است

I do not collect tribute for vanity's sake,

To adorn myself, throne, and crown, make no mistake.

نه از بهر آن می‌ستانم خراج

که زینت کنم بر خود و تخت و تاج

If I wear a garment like women’s attire,

How can I defend my country with such desire?

چو همچون زنان حله در تن کنم

به مردی کجا دفع دشمن کنم؟

I too have a hundred desires and will,

But the treasury is not only mine to fill.

مرا هم ز صد گونه آز و هواست

ولیکن خزینه نه تنها مراست

The treasures are full for the army's needs,

Not for adornment or jewels that feeds.

خزاین پر از بهر لشکر بود

نه از بهر آذین و زیور بود

An army that is not happy with the king,

Has no regard for the rule or anything.

سپاهی که خوشدل نباشد ز شاه

ندارد حدود ولایت نگاه

When the enemy takes the farmer’s beast,

Why should the state take taxes from the least?

چو دشمن خر روستایی برد

ملک باج و دَه‌یک چرا می‌خورد؟

The enemy takes his donkey, the sultan claims his dues,

What fortune remains for his crown and shoes?

مخالف خرش برد و سلطان خراج

چه اقبال ماند در آن تخت و تاج؟

The peasantry is like a tree, if you nurture them well,

You will harvest the fruits for friends to tell.

رعیت درخت است اگر پروری

به کام دل دوستان بر خوری

Do not uproot with cruelty from the ground,

For the fool harms himself, unwisely unbound.

به بی‌رحمی از بیخ و بارش مکن

که نادان کند حیف بر خویشتن

It is not virtue to exert force on the weak,

To steal the crumbs from an ant is not what we seek.

مروت نباشد بر افتاده زور

برد مرغ دون دانه از پیش مور

Those who prosper from youth and luck, they rise,

Yet they are gentle with those beneath their skies.

کسان بر خورند از جوانی و بخت

که بر زیردستان نگیرند سخت

If a subordinate falls down in despair,

Beware of his cries to God in prayer.

اگر زیردستی در آید ز پای

حذر کن ز نالیدنش بر خدای

If you can take a city with gentleness,

Do not bring bloodshed, let peace suppress.

چو شاید گرفتن به نرمی دیار

به پیکار خون از مشامی میار

For the man who owns the world in full domain,

It is not worth spilling blood upon the plain.

به مردی که ملک سراسرْ زمین

نیرزد که خونی چکد بر زمین

I heard that Jamshid, born of fortune's grace,

Wrote on a stone by a spring's embrace.

شنیدم که جمشید فرخ‌سرشت

به سرچشمه‌ای بر به سنگی نوشت

Many have breathed upon this spring, and still,

They passed, as quickly as closing one's eyelid will.

بر این چشمه چون ما بسی دم زدند

برفتند چون چشم بر هم زدند

We grasped knowledge in strength and might,

But we did not fight ourselves when came the night.

گرفتیم عالم به مردی و زور

ولیکن نبردیم با خود به گور

When you have access to your enemy's fall,

Do not harm him, for his grief is enough for all.

چو بر دشمنی باشدت دسترس

مرنجانْشْ کاو را همین غصه بس

Better to leave the living enemy confused,

Than to wear his blood on your neck, bruised.

عدو زنده سرگشته پیرامُنت

به از خون او کشته در گردنت