Section 12: This news came to Gustaham and Tus
بخش ۱۲: به گستهم و طوس آمد این آگهی
To Gushtham and Tus came this announcement
That the royal glory of the king has turned dim
به گستهم و طوس آمد این آگهی
که تیره شد آن فر شاهنشهی
With a sharp sword, the crowned head was struck
They cut it off in sorrow, and the work was undone
به شمشیر تیز آن سر تاجدار
به زاری بریدند و برگشت کار
They shaved their heads and dirtied their faces
From Iran, came a great cry of disgrace
بکندند موی و شخودند روی
از ایران برآمد یکی هایوهوی
The heads of the tyrants became full of dust and ash
All eyes were full of blood, all garments torn with rash
سر سرکشان گشت پرگرد و خاک
همه دیده پر خون همه جامه چاک
They set their faces toward Zabulistan's land
The king spoke, and the king’s soul sought
سوی زابلستان نهادند روی
زبان شاهگوی و روان شاهجوی
They went to Zal with grief and pain
Their faces covered in blood, their heads full of dust again
بر زال رفتند با سوگ و درد
رخان پر ز خون و سران پر ز گرد
That Zara, the brave, was with King Nozar
Witness to the crowned, to the noble star
که زارا دلیرا شها نوذرا
گوا تاجدارا مها مهترا
The guardian of Iran and the king of the world
The head of the crowned and the back of the noble unfurled
نگهبان ایران و شاه جهان
سر تاجداران و پشت مهان
Your head, the officer, seeks the earth below
The land smells of the blood of kings in sorrow
سرت افسر از خاک جوید همی
زمین خون شاهان ببوید همی
The plants that grow upon this land’s floor
Will bow their heads in shame before the sun's core
گیایی که روید بران بوم و بر
نگون دارد از شرم خورشید سر
We will cry out for justice and plead for grace
Mourning the blood of our father, we’ll brace
همی داد خواهیم و زاری کنیم
به خون پدر سوگواری کنیم
The mark of Fereydun lived through him still
The earth, the hooves of his steed, did fulfill
نشان فریدون بدو زنده بود
زمین نعل اسپ ورا بنده بود
With sorrow and disgrace, they severed his head
They cut it off, with the renowned assembly in dread
به زاری و خواری سرش را ز تن
بریدند با نامدار انجمن
All drew their swords, poison-laden and bright
They came to seek vengeance, to slay the enemy in sight
همه تیغ زهرآبگون برکشید
به کین جستن آیید و دشمن کشید
Indeed, the heavens grieve with us this day
From the eyes, blood fell, as stars turned gray
همانا برین سوگ با ما سپهر
ز دیده فرو باردی خون به مهر
You too, let your eyes fill with sorrowed blood
And cast aside your silken robes with mud
شما نیز دیده پر از خون کنید
همه جامهٔ ناز بیرون کنید
For with the hatred of kings, no eye should see
No eye should remain unfilled, with anger's plea
که با کین شاهان نشاید که چشم
نباشد پر از آب و دل پر ز خشم
The entire assembly, sorrowful and in tears
Like being roasted over a fierce fire, consumed by fears
همه انجمن زار و گریان شدند
چو بر آتش تیز بریان شدند
The tongue declared in judgment that until the Day of Resurrection
No sharp sword shall see my hand’s progression
زبان داد دستان که تا رستخیز
نبیند نیام مرا تیغ تیز
The camel's saddle rests beneath my throne
The spear's pointed tip is like a tree in my own
چمان چرمه در زیر تخت منست
سناندار نیزه درخت منست
The stirrup supports my foot in its place
A darkened helmet covers my head with grace
رکابست پای مرا جایگاه
یکی ترگ تیره سرم را کلاه
On this bitterness, there is no peace nor rest
For like my two eyes, there’s no stream’s quest
برین کینه آرامش و خواب نیست
همی چون دو چشمم به جوی آب نیست
May the soul of the world’s ruler shine bright
And gleam among the great ones, a beacon of light
روان چنان شهریار جهان
درخشنده بادا میان مهان
May you be judged by the Creator of the world
And may your heart rest in the laws of faith unfurled
شما را به داد جهان آفرین
دل ارمیده بادا به آیین و دین
From our mother, we are all born to die
Here we stand, with necks offered to the sky
ز مادر همه مرگ را زادهایم
برینیم و گردن ورا دادهایم
When the forces rushed toward hatred’s fight
In Sari, the leaders learned of their plight
چو گردان سوی کینه بشتافتند
به ساری سران آگهی یافتند
They were struck with fear, no rest, no sleep
Filled with dread from Afrasiab, they began to weep
ازیشان بشد خورد و آرام و خواب
پر از بیم گشتند از افراسیاب
Then a message came to Aghirith’s ear
O noble, wise one, of name so clear
ازان پس به اغریرث آمد پیام
که ای پرمنش مهتر نیکنام
In the world, by your words we live and strive
One by one, we are your faithful, alive
به گیتی به گفتار تو زندهایم
همه یک به یک مر ترا بندهایم
You know that Dastan is in Zabulistan’s land
And with the king of Kabulistan, he will stand
تو دانی که دستان به زابلستان
به جایست با شاه کابلستان
Like Barzin and Qaran, warriors strong
Like Kharrad and Keshvad, whose armies belong
چو برزین و چون قارن رزمزن
چو خراد و کشواد لشکرشکن
They are like lions with long claws held high
They hold such strength, none from Iran can defy
یلانند با چنگهای دراز
ندارند از ایران چنین دست باز
When the forces from this side turn their reins
They set their eyes upon the spear’s sharp veins
چو تابند گردان ازین سو عنان
به چشم اندر آرند نوک سنان
From that sharpness, Afrasiab’s trace will flee
His heart will race with fury from his kin, you’ll see
ازان تیز گردد رد افراسیاب
دلش گردد از بستگان پرشتاب
Then the head of a guiltless flock will fall
For the sake of the crown, they’ll bring it to the wall
پس آنگه سر یک رمه بیگناه
به خاک اندر آرد ز بهر کلاه
If Aghirith, the wise, should see the deed
He will release these kinsfolk from their need
اگر بیند اغریرث هوشمند
مر این بستگان را گشاید ز بند
We will scatter, turning around the world’s span
Our tongues will speak before the noble man
پراگنده گردیم گرد جهان
زبان برگشاییم پیش مهان
Let us praise before the great ones
And pray to the Creator, the Eternal One
به پیش بزرگان ستایش کنیم
همان پیش یزدان نیایش کنیم
Thus spoke Aghirith, the wise one, with care
Such words, who is worthy to declare?
چنین گفت اغریرث پرخرد
کزین گونه گفتار کی درخورد
From me, open enmity shall arise
The head of the wicked shall boil in disguise
ز من آشکارا شود دشمنی
بجوشد سر مرد آهرمنی
I shall find a way, unlike this strife
So that no brother shall turn against me in life
یکی چاره سازم دگرگونه زین
که با من نگردد برادر به کین
If Dastan becomes a warrior with sharp claws
He will bring an army to fight, without pause
گر ایدون که دستان شود تیزچنگ
یکی لشکر آرد بر ما به جنگ
When he brings the herds near Sari's gate
I shall entrust you all to Dastan’s fate
چو آرد به نزدیک ساری رمه
به دستان سپارم شما را همه
I shall go to Amol, but will not fight
I will bring shame upon my head from my plight
بپردازم آمل نیایم به جنگ
سرم را ز نام اندرآرم به ننگ
The elders of Iran listened to his voice
And placed their faces upon the earth, by choice
بزرگان ایران ز گفتار اوی
بروی زمین برنهادند روی
When they finished their creation of the world’s plan
They rushed out from Sari as fast as they can
چو از آفرینش بپرداختند
نوندی ز ساری برون تاختند
They searched near Dastan, son of Sam
And brought the message from those of high fame
بپویید نزدیک دستان سام
بیاورد ازان نامداران پیام
That our world lord has granted us grace
Aghirith, the wise, is now our companion in place
که بخشود بر ما جهاندار ما
شد اغریرث پر خرد یار ما
We made a strong vow, bound in one
And laid down our words, until the battle was done
یکی سخت پیمان فگندیم بن
بران برنهادیم یکسر سخن
From Iran, like Dastan, a free man strong
They come to fight, where battles belong
کز ایران چو دستان آزادمرد
بیایند و جویند با وی نبرد
Aghirith, the noble, of righteous heart
He passed from Amol, leading his troops to the start
گرانمایه اغریرث نیک پی
ز آمل گذارد سپه را به ری
Unless freed from the grasp of this dragon’s grip
The body of the world’s people shall slip
مگر زنده از چنگ این اژدها
تن یک جهان مردم آید رها
When the traveler reached Zabulistan’s land
The poet came before Dastan, as planned
چو پوینده در زابلستان رسید
سراینده در پیش دستان رسید
He called the elders and warriors together
And sent the message of heroes to weather
بزرگان و جنگآوران را بخواند
پیام یلان پیش ایشان براند
Then he said, O leaders, hear my plea
The warlike tigers and those known in history
ازان پس چنین گفت کای سروران
پلنگان جنگی و نامآوران
Which man has the heart of a lion bold?
Who in battle, has his courage sold?
کدامست مردی کنارنگ دل
به مردی سیه کرده در جنگ دل
The buyer of this war and this charge
Lifting his neck towards the sun at large
خریدار این جنگ و این تاختن
به خورشید گردن برافراختن
The tiger struck the work of the valiant hand
I am, said Yazan, with justice in command
ببر زد بران کار کشواد دست
منم گفت یازان بدین داد دست
Go and praise, blessed Zal, indeed
For your joy will last as long as the moon and creed
برو آفرین کرد فرخنده زال
که خرم بدی تا بود ماه و سال
An army of warriors, fierce and bold
From Zabul to Amol, they headed toward their goal
سپاهی ز گردان پرخاشجوی
ز زابل به آمل نهادند روی
When the army departed from Dastan’s front
Aghirith, the good, was notified of the hunt
چو از پیش دستان برون شد سپاه
خبر شد به اغریرث نیک خواه
All the relatives remained in Sari’s care
He blew the bronze horn and sent the army to dare
همه بستگان را به ساری بماند
بزد نای رویین و لشکر براند
When Goshawad arrived with joy in his stride
The key appeared, unlocking the ties
چو گشواد فرخ به ساری رسید
پدید آمد آن بندها را کلید
He made a horse for each of them to ride
From Sari to Zabul, they began their stride
یکی اسپ مر هر یکی را بساخت
ز ساری سوی زابلستان بتاخت
When the news reached Dastan, son of Sam
That Goshawad returned with wisdom, not a scam
چو آمد به دستان سام آگهی
که برگشت گشواد با فرهی
He gave a special treasure to the poor man’s hold
And gave the poet his own robe of gold
یکی گنج ویژه به درویش داد
سراینده را جامهٔ خویش داد
When Goshawad approached near Zabul’s gate
Zal greeted him with gold, as it was fate
چو گشواد نزدیک زابل رسید
پذیره شدش زال زر چون سزید
The relatives wept bitterly for long
For they had been left in the lion’s stronghold all along
بران بستگان زار بگریست دیر
کجا مانده بودند در چنگ شیر
After the famous Nozar, the king did cry
He fell to the ground and wept, asking why
پس از نامور نوذر شهریار
به سر خاک بر کرد و بگریست زار
He brought them to the city, honored and bright
And decorated the grand halls in sight
به شهر اندر آوردشان ارجمند
بیاراست ایوانهای بلند
Just as the time for Nozar had been right
With crown, throne, and helmet, they took their flight
چنان هم که هنگام نوذر بدند
که با تاج و با تخت و افسر بدند
Dastan decorated his entire camp with care
And the army was free from all demands, fair
بیاراست دستان همه دستگاه
شد از خواسته بینیاز آن سپاه