Section 12: This news came to Gustaham and Tus

بخش ۱۲: به گستهم و طوس آمد این آگهی

To Gushtham and Tus came this announcement

That the royal glory of the king has turned dim

به گستهم و طوس آمد این آگهی

که تیره شد آن فر شاهنشهی

With a sharp sword, the crowned head was struck

They cut it off in sorrow, and the work was undone

به شمشیر تیز آن سر تاجدار

به زاری بریدند و برگشت کار

They shaved their heads and dirtied their faces

From Iran, came a great cry of disgrace

بکندند موی و شخودند روی

از ایران برآمد یکی های‌وهوی

The heads of the tyrants became full of dust and ash

All eyes were full of blood, all garments torn with rash

سر سرکشان گشت پرگرد و خاک

همه دیده پر خون همه جامه چاک

They set their faces toward Zabulistan's land

The king spoke, and the king’s soul sought

سوی زابلستان نهادند روی

زبان شاه‌گوی و روان شاه‌جوی

They went to Zal with grief and pain

Their faces covered in blood, their heads full of dust again

بر زال رفتند با سوگ و درد

رخان پر ز خون و سران پر ز گرد

That Zara, the brave, was with King Nozar

Witness to the crowned, to the noble star

که زارا دلیرا شها نوذرا

گوا تاجدارا مها مهترا

The guardian of Iran and the king of the world

The head of the crowned and the back of the noble unfurled

نگهبان ایران و شاه جهان

سر تاجداران و پشت مهان

Your head, the officer, seeks the earth below

The land smells of the blood of kings in sorrow

سرت افسر از خاک جوید همی

زمین خون شاهان ببوید همی

The plants that grow upon this land’s floor

Will bow their heads in shame before the sun's core

گیایی که روید بران بوم و بر

نگون دارد از شرم خورشید سر

We will cry out for justice and plead for grace

Mourning the blood of our father, we’ll brace

همی داد خواهیم و زاری کنیم

به خون پدر سوگواری کنیم

The mark of Fereydun lived through him still

The earth, the hooves of his steed, did fulfill

نشان فریدون بدو زنده بود

زمین نعل اسپ ورا بنده بود

With sorrow and disgrace, they severed his head

They cut it off, with the renowned assembly in dread

به زاری و خواری سرش را ز تن

بریدند با نامدار انجمن

All drew their swords, poison-laden and bright

They came to seek vengeance, to slay the enemy in sight

همه تیغ زهرآبگون برکشید

به کین جستن آیید و دشمن کشید

Indeed, the heavens grieve with us this day

From the eyes, blood fell, as stars turned gray

همانا برین سوگ با ما سپهر

ز دیده فرو باردی خون به مهر

You too, let your eyes fill with sorrowed blood

And cast aside your silken robes with mud

شما نیز دیده پر از خون کنید

همه جامهٔ ناز بیرون کنید

For with the hatred of kings, no eye should see

No eye should remain unfilled, with anger's plea

که با کین شاهان نشاید که چشم

نباشد پر از آب و دل پر ز خشم

The entire assembly, sorrowful and in tears

Like being roasted over a fierce fire, consumed by fears

همه انجمن زار و گریان شدند

چو بر آتش تیز بریان شدند

The tongue declared in judgment that until the Day of Resurrection

No sharp sword shall see my hand’s progression

زبان داد دستان که تا رستخیز

نبیند نیام مرا تیغ تیز

The camel's saddle rests beneath my throne

The spear's pointed tip is like a tree in my own

چمان چرمه در زیر تخت منست

سنان‌دار نیزه درخت منست

The stirrup supports my foot in its place

A darkened helmet covers my head with grace

رکابست پای مرا جایگاه

یکی ترگ تیره سرم را کلاه

On this bitterness, there is no peace nor rest

For like my two eyes, there’s no stream’s quest

برین کینه آرامش و خواب نیست

همی چون دو چشمم به جوی آب نیست

May the soul of the world’s ruler shine bright

And gleam among the great ones, a beacon of light

روان چنان شهریار جهان

درخشنده بادا میان مهان

May you be judged by the Creator of the world

And may your heart rest in the laws of faith unfurled

شما را به داد جهان آفرین

دل ارمیده بادا به آیین و دین

From our mother, we are all born to die

Here we stand, with necks offered to the sky

ز مادر همه مرگ را زاده‌ایم

برینیم و گردن ورا داده‌ایم

When the forces rushed toward hatred’s fight

In Sari, the leaders learned of their plight

چو گردان سوی کینه بشتافتند

به ساری سران آگهی یافتند

They were struck with fear, no rest, no sleep

Filled with dread from Afrasiab, they began to weep

ازیشان بشد خورد و آرام و خواب

پر از بیم گشتند از افراسیاب

Then a message came to Aghirith’s ear

O noble, wise one, of name so clear

ازان پس به اغریرث آمد پیام

که ای پرمنش مهتر نیک‌نام

In the world, by your words we live and strive

One by one, we are your faithful, alive

به گیتی به گفتار تو زنده‌ایم

همه یک به یک مر ترا بنده‌ایم

You know that Dastan is in Zabulistan’s land

And with the king of Kabulistan, he will stand

تو دانی که دستان به زابلستان

به جایست با شاه کابلستان

Like Barzin and Qaran, warriors strong

Like Kharrad and Keshvad, whose armies belong

چو برزین و چون قارن رزم‌زن

چو خراد و کشواد لشکرشکن

They are like lions with long claws held high

They hold such strength, none from Iran can defy

یلانند با چنگهای دراز

ندارند از ایران چنین دست باز

When the forces from this side turn their reins

They set their eyes upon the spear’s sharp veins

چو تابند گردان ازین سو عنان

به چشم اندر آرند نوک سنان

From that sharpness, Afrasiab’s trace will flee

His heart will race with fury from his kin, you’ll see

ازان تیز گردد رد افراسیاب

دلش گردد از بستگان پرشتاب

Then the head of a guiltless flock will fall

For the sake of the crown, they’ll bring it to the wall

پس آنگه سر یک رمه بی‌گناه

به خاک اندر آرد ز بهر کلاه

If Aghirith, the wise, should see the deed

He will release these kinsfolk from their need

اگر بیند اغریرث هوشمند

مر این بستگان را گشاید ز بند

We will scatter, turning around the world’s span

Our tongues will speak before the noble man

پراگنده گردیم گرد جهان

زبان برگشاییم پیش مهان

Let us praise before the great ones

And pray to the Creator, the Eternal One

به پیش بزرگان ستایش کنیم

همان پیش یزدان نیایش کنیم

Thus spoke Aghirith, the wise one, with care

Such words, who is worthy to declare?

چنین گفت اغریرث پرخرد

کزین گونه گفتار کی درخورد

From me, open enmity shall arise

The head of the wicked shall boil in disguise

ز من آشکارا شود دشمنی

بجوشد سر مرد آهرمنی

I shall find a way, unlike this strife

So that no brother shall turn against me in life

یکی چاره سازم دگرگونه زین

که با من نگردد برادر به کین

If Dastan becomes a warrior with sharp claws

He will bring an army to fight, without pause

گر ایدون که دستان شود تیزچنگ

یکی لشکر آرد بر ما به جنگ

When he brings the herds near Sari's gate

I shall entrust you all to Dastan’s fate

چو آرد به نزدیک ساری رمه

به دستان سپارم شما را همه

I shall go to Amol, but will not fight

I will bring shame upon my head from my plight

بپردازم آمل نیایم به جنگ

سرم را ز نام اندرآرم به ننگ

The elders of Iran listened to his voice

And placed their faces upon the earth, by choice

بزرگان ایران ز گفتار اوی

بروی زمین برنهادند روی

When they finished their creation of the world’s plan

They rushed out from Sari as fast as they can

چو از آفرینش بپرداختند

نوندی ز ساری برون تاختند

They searched near Dastan, son of Sam

And brought the message from those of high fame

بپویید نزدیک دستان سام

بیاورد ازان نامداران پیام

That our world lord has granted us grace

Aghirith, the wise, is now our companion in place

که بخشود بر ما جهاندار ما

شد اغریرث پر خرد یار ما

We made a strong vow, bound in one

And laid down our words, until the battle was done

یکی سخت پیمان فگندیم بن

بران برنهادیم یکسر سخن

From Iran, like Dastan, a free man strong

They come to fight, where battles belong

کز ایران چو دستان آزادمرد

بیایند و جویند با وی نبرد

Aghirith, the noble, of righteous heart

He passed from Amol, leading his troops to the start

گرانمایه اغریرث نیک پی

ز آمل گذارد سپه را به ری

Unless freed from the grasp of this dragon’s grip

The body of the world’s people shall slip

مگر زنده از چنگ این اژدها

تن یک جهان مردم آید رها

When the traveler reached Zabulistan’s land

The poet came before Dastan, as planned

چو پوینده در زابلستان رسید

سراینده در پیش دستان رسید

He called the elders and warriors together

And sent the message of heroes to weather

بزرگان و جنگ‌آوران را بخواند

پیام یلان پیش ایشان براند

Then he said, O leaders, hear my plea

The warlike tigers and those known in history

ازان پس چنین گفت کای سروران

پلنگان جنگی و نام‌آوران

Which man has the heart of a lion bold?

Who in battle, has his courage sold?

کدامست مردی کنارنگ دل

به مردی سیه کرده در جنگ دل

The buyer of this war and this charge

Lifting his neck towards the sun at large

خریدار این جنگ و این تاختن

به خورشید گردن برافراختن

The tiger struck the work of the valiant hand

I am, said Yazan, with justice in command

ببر زد بران کار کشواد دست

منم گفت یازان بدین داد دست

Go and praise, blessed Zal, indeed

For your joy will last as long as the moon and creed

برو آفرین کرد فرخنده زال

که خرم بدی تا بود ماه و سال

An army of warriors, fierce and bold

From Zabul to Amol, they headed toward their goal

سپاهی ز گردان پرخاشجوی

ز زابل به آمل نهادند روی

When the army departed from Dastan’s front

Aghirith, the good, was notified of the hunt

چو از پیش دستان برون شد سپاه

خبر شد به اغریرث نیک خواه

All the relatives remained in Sari’s care

He blew the bronze horn and sent the army to dare

همه بستگان را به ساری بماند

بزد نای رویین و لشکر براند

When Goshawad arrived with joy in his stride

The key appeared, unlocking the ties

چو گشواد فرخ به ساری رسید

پدید آمد آن بندها را کلید

He made a horse for each of them to ride

From Sari to Zabul, they began their stride

یکی اسپ مر هر یکی را بساخت

ز ساری سوی زابلستان بتاخت

When the news reached Dastan, son of Sam

That Goshawad returned with wisdom, not a scam

چو آمد به دستان سام آگهی

که برگشت گشواد با فرهی

He gave a special treasure to the poor man’s hold

And gave the poet his own robe of gold

یکی گنج ویژه به درویش داد

سراینده را جامهٔ خویش داد

When Goshawad approached near Zabul’s gate

Zal greeted him with gold, as it was fate

چو گشواد نزدیک زابل رسید

پذیره شدش زال زر چون سزید

The relatives wept bitterly for long

For they had been left in the lion’s stronghold all along

بران بستگان زار بگریست دیر

کجا مانده بودند در چنگ شیر

After the famous Nozar, the king did cry

He fell to the ground and wept, asking why

پس از نامور نوذر شهریار

به سر خاک بر کرد و بگریست زار

He brought them to the city, honored and bright

And decorated the grand halls in sight

به شهر اندر آوردشان ارجمند

بیاراست ایوانهای بلند

Just as the time for Nozar had been right

With crown, throne, and helmet, they took their flight

چنان هم که هنگام نوذر بدند

که با تاج و با تخت و افسر بدند

Dastan decorated his entire camp with care

And the army was free from all demands, fair

بیاراست دستان همه دستگاه

شد از خواسته بی‌نیاز آن سپاه