Section 13: This news reached Salm and Tur
بخش ۱۳: به سلم و به تور آمد این آگهی
To Salm and Tur came this news to be known
That the royal throne had brightly shone
به سلم و به تور آمد این آگهی
که شد روشن آن تخت شاهنشهی
The hearts of both tyrants filled with fear
For their stars descended, doom drawing near
دل هر دو بیدادگر پر نهیب
که اختر همی رفت سوی نشیب
The two sat down in deep reflection
The days grew dark for those of oppression
نشستند هر دو به اندیشگان
شده تیره روز جفاپیشگان
Together their counsel became firm and sound
A solution from this plight must be found
یکایک بران رایشان شد درست
کزان روی شان چاره بایست جست
To send someone to Fereydun, they agreed
Apology alone could fulfill this need
که سوی فریدون فرستند کس
به پوزش کجا چاره این بود بس
They sought from the council, both of them there
A wise and eloquent man who was fair
بجستند از آن انجمن هردوان
یکی پاک دل مرد چیرهزبان
To that man of wisdom, dignity, and shame
They spoke with fervent pleas and aim
بدان مرد باهوش و با رای و شرم
بگفتند با لابه بسیار گرم
They opened the treasures of the Eastern land
Saw dread descend from high to sand
در گنج خاور گشادند باز
بدیدند هول نشیب از فراز
They sought from the treasure a golden crown
And adorned the backs of elephants renowned
ز گنج گهر تاج زر خواستند
همی پشت پیلان بیاراستند
In carriages laden with musk and ambergris
Fine silk, gold coins, furs, and tapestries
به گردونهها بر چه مشک و عبیر
چه دیبا و دینار و خز و حریر
With elephant-drawn carts, fragrant and grand
From the East to Iran, they turned their band
ابا پیل گردونکش و رنگ و بوی
ز خاور به ایران نهادند روی
Whoever stood at the monarch's gate
Received a keepsake, small or great
هر آنکس که بد بر در شهریار
یکایک فرستادشان یادگار
When their hearts were emptied of desire
The envoy arrived, richly attired
چو پردختهشان شد دل از خواسته
فرستاده آمد برآراسته
To Fereydun, they conveyed their plea
First, they praised the Creator reverently
بدادند نزد فریدون پیام
نخست از جهاندار بردند نام
May Fereydun the mighty forever reign
And all virtue to him God ordain
که جاوید باد آفریدون گرد
همه فرهی ایزد او را سپرد
May his head be verdant, his body esteemed
His spirit transcends the heavens' gleam
سرش سبز باد و تنش ارجمند
منش برگذشته ز چرخ بلند
That those two tyrants, unjust and unkind
Were full of tears for shaming their kind
بدان کان دو بدخواه بیدادگر
پر از آب دیده ز شرم پدر
Regretful hearts have turned towards repentance
They seek the path of apology
پشیمان شده داغ دل بر گناه
همی سوی پوزش نمایند راه
What the wise have said
That whoever does evil will face punishment
چه گفتند دانندگان خرد
که هر کس که بد کرد کیفر برد
They remain in sorrow with hearts full of pain
As we have remained, O noble king
بماند به تیمار و دل پر ز درد
چو ما ماندهایم ای شه رادمرد
This was written for us by fate
Following the way of fate has become our path
نوشته چنین بودمان از بوش
به رسم بوش اندر آمد روش
The world-burning lion and the male dragon
Cannot escape the trap of fate
هژبر جهانسوز و نر اژدها
ز دام قضا هم نیابد رها
And also the command of the impure demon
Took the heart away in fear of the world's ruler
و دیگر که فرمان ناپاک دیو
ببرد دل از ترس گیهان خدیو
Such blind evil intent came upon us
That the minds of two sons became evil places
به ما بر چنین خیره شد رای بد
که مغز دو فرزند شد جای بد
We hope from that crown-wearer
That he may bring mercy upon us
همی چشم داریم از آن تاجور
که بخشایش آرد به ما بر مگر
Although our sin is great
He may place ignorance before the court
اگر چه بزرگست ما را گناه
به بیدانشی برنهد پیشگاه
And another excuse is the high sky
Which sometimes is a refuge and sometimes a harm
و دیگر بهانه سپهر بلند
که گاهی پناهست و گاهی گزند
The third is the demon in the midst like a runner
Who binds the waist for harm
سوم دیو کاندر میان چون نوند
میان بسته دارد ز بهر گزند
If the king's head turns away from our vengeance
Our faith will be purified and enlightened
اگر پادشا را سر از کین ما
شود پاک و روشن شود دین ما
Send Manuchehr with a great army
To those who seek favor
منوچهر را با سپاه گران
فرستد به نزدیک خواهشگران
So that we may stand before him as servants
We will be forever loyal, and this is our decision
بدان تا چو بنده به پیشش به پای
بباشیم جاوید و اینست رای
Perhaps that tree which grew from this vengeance
Can be washed with the water of two eyes
مگر کان درختی کزین کین برست
به آب دو دیده توانیم شست
We will strive to give it water and effort
When it becomes fresh, we will give it a crown and treasure
بپوییم تا آب و رنجش دهیم
چو تازه شود تاج و گنجش دهیم
The messenger came with a heart full of words
The words had neither a clear beginning nor end
فرستاده آمد دلی پر سخن
سخن را نه سر بود پیدا نه بن
With elephants, treasures, and riches untold
They arrived adorned at the king’s threshold
ابا پیل و با گنج و با خواسته
به درگاه شاه آمد آراسته
To King Fereydun, the news was brought
He ordered the royal throne to be sought
به شاه آفریدون رسید آگهی
بفرمود تا تخت شاهنشهی
They adorned it with fine Chinese silk so rare
And polished the Kiani crown with care
به دیبای چینی بیاراستند
کلاه کیانی بپیراستند
The king sat upon the turquoise throne
Like a cypress tall, with the moon overgrown
نشست از بر تخت پیروزه شاه
چو سرو سهی بر سرش گرد ماه
With crown, necklace, and earrings bright
As befits a king of majesty and might
ابا تاج و با طوق و باگوشوار
چنان چون بود در خور شهریار
Blessed Manuchehr sat beside the king
With his crown upon his head, glistening
خجسته منوچهر بر دست شاه
نشسته نهاده به سر بر کلاه
With a golden mace and golden belt displayed
The earth shone like sunlight where they stayed
به زرین عمود و به زرین کمر
زمین کرده خورشیدگون سر به سر
On both sides, nobles in rows aligned
From head to toe, with gold they shined
دو رویه بزرگان کشیده رده
سراپای یکسر به زر آژده
One hand restrained lions and leopards fierce
The other led mighty war elephants pierced
به یک دست بربسته شیر و پلنگ
به دست دگر ژنده پیلان جنگ
Out came the noble Shapur from the court
He brought forth Salm’s envoy, as was sought
برون شد ز درگاه شاپور گرد
فرستادهٔ سلم را پیش برد
The envoy, seeing the king’s grand door,
On foot, he rushed forward across the floor
فرستاده چون دید درگاه شاه
پیاده دوان اندر آمد ز راه
When he approached the mighty Fereydun near
He saw the lofty throne and crown so clear
چو نزدیک شاه آفریدون رسید
سر و تخت و تاج بلندش بدید
He lowered his head humbly before the throne
And bowed his face to the earth, alone
ز بالا فرو برد سر پیش اوی
همی بر زمین بر بمالید روی
The precious king, ruler of the world so wide
Offered him a place on a golden seat by his side
گرانمایه شاه جهان کدخدای
به کرسی زرین ورا کرد جای
The envoy praised the king with reverence deep
O glory of the crown, throne, and seal you keep
فرستاده بر شاه کرد آفرین
که ای نازش تاج و تخت و نگین
The earth blooms under your throne’s great height
Time shines bright from the fortune you ignite
زمین گلشن از پایهٔ تخت تست
زمان روشن از مایهٔ بخت تست
We are all servants of the dust beneath your feet
Purely alive by your wisdom, our guide complete
همه بندهٔ خاک پای توایم
همه پاک زنده به رای توایم
The message of the two bloodthirsty ones was delivered
All truths were concealed
پیام دو خونی به گفتن گرفت
همه راستیها نهفتن گرفت
The eloquent and wise man
The world-ruling king listened to him
گشاده زبان مرد بسیار هوش
بدو داده شاه جهاندار گوش
Apologizing for evil deeds
Asking for Manuchehr to be brought to him
ز کردار بد پوزش آراستن
منوچهر را نزد خود خواستن
Binding him like a captive
Entrusting him with the great crown and throne
میان بستن او را بسان رهی
سپردن بدو تاج و تخت مهی
Buying back his father's blood
With dinars, silk, crown, and belt
خریدن ازو باز خون پدر
بدینار و دیبا و تاج و کمر
The messenger spoke, and the commander listened
The answer to that bond came as a key
فرستاده گفت و سپهبد شنید
مر آن بند را پاسخ آمد کلید
When the world-ruling king heard
The message of the two impure-minded sons
چو بشنید شاه جهان کدخدای
پیام دو فرزند ناپاک رای
He spoke to the noble one individually
How can you hide the sun?
یکایک بمرد گرانمایه گفت
که خورشید را چون توانی نهفت
The hidden hearts of those two vile men
Became brighter than the sun
نهان دل آن دو مرد پلید
ز خورشید روشنتر آمد پدید
I heard everything you said
See what answer you get in return
شنیدم همه هر چه گفتی سخن
نگه کن که پاسخ چه یابی ز بن
Tell those two shameless impure ones
Two tyrannical, evil-hearted, and reckless ones
بگو آن دو بیشرم ناپاک را
دو بیداد و بد مهر و ناباک را
That foolish words are worthless
We will not speak of this further
که گفتار خیره نیرزد به چیز
ازین در سخن خود نرانیم نیز
If you have affection for Manuchehr
Where is the body of your famous Iraj?
اگر بر منوچهرتان مهر خاست
تن ایرج نامورتان کجاست
He was the prey of beasts and traps
His head placed in a narrow coffin
که کام دد و دام بودش نهفت
سرش را یکی تنگ تابوت جفت
Now that you have disposed of Iraj
You have prepared for Manuchehr's vengeance
کنون چون ز ایرج بپرداختید
به کین منوچهر بر ساختید
You will not see his face except with an army
Wearing a steel helmet on his head
نبینید رویش مگر با سپاه
ز پولاد بر سر نهاده کلاه
With a mace and the Kaviani banner
Turning the ground purple with the hooves of horses
ابا گرز و با کاویانی درفش
زمین کرده از سم اسپان بنفش
The commander, like Qaren, a warrior bold
Like Shapur, steadfast, with a sword to hold
سپهدار چون قارن رزم زن
چو شاپور و نستوه شمشیر زن
With one hand, brave Shidoosh stood in fight
Like lion-hearted Shirouyeh, a guide of might
به یک دست شیدوش جنگی به پای
چو شیروی شیراوژن رهنمای
Like Saam Nariman and the cedar of Yemen
Standing before the army, wise among men
چو سام نریمان و سرو یمن
به پیش سپاه اندرون رای زن
The tree that from Iraj’s vengeance grew
Its fruits and leaves we’ll wash with blood anew
درختی که از کین ایرج برست
به خون برگ و بارش بخواهیم شست
Till now, no one sought revenge for this pain
For fate has never shown a straight lane
از آن تاکنون کین او کس نخواست
که پشت زمانه ندیدیم راست
Not fitting was it with your two sons by your side
To step forth in battle, with pride allied
نه خوب آمدی با دو فرزند خویش
کجا جنگ را کردمی دست پیش
Now from that tree the enemy once did uproot
A mighty branch has risen, bearing fruit
کنون زان درختی که دشمن بکند
برومند شاخی برآمد بلند
Now comes like a fierce lion, roaring with might
With his belt tightened for his father’s fight
بیاید کنون چون هژبر ژیان
به کین پدر تنگ بسته میان
The envoy beheld that dreadful speech unfold
And saw Manuchehr, the leader, proud and bold
فرستاده آن هول گفتار دید
نشست منوچهر سالار دید
He withered and rose, trembling from his place
Then mounted his steed with a hurried pace
بپژمرد و برخاست لرزان ز جای
هم آنگه به زین اندر آورد پای
All things destined, with a clear mind he knew
The noble young man saw this truth too
همه بودنیها به روشن روان
بدید آن گرانمایه مرد جوان
That with Salm and Tur, the heavens conspired
And soon, China’s fate they would acquire
که با سلم و با تور گردان سپهر
نه بس دیر چین اندر آرد بچهر
He came like a stormy wind, swift and wild
With a head full of answers, a heart beguiled
بیامد به کردار باد دمان
سری پر ز پاسخ دلی پرگمان
From afar, like the East, he came into view
On the plain, a tent pavilion he knew
ز دیدار چون خاور آمد پدید
به هامون کشیده سراپرده دید
He approached the court of the grand tent hall
Inside the tent was the lord of the East, tall
بیامد به درگاه پرده سرای
به پرده درون بود خاور خدای
A silken tent crafted with utmost care
Decorated with stars, its place laid bare
یکی خیمهٔ پرنیان ساخته
ستاره زده جای پرداخته
The two kings of two lands sat in secret discourse
And spoke of the envoy who had now returned, of course
دو شاه دو کشور نشسته به راز
بگفتند کامد فرستاده باز
Then the steward of the court came
And brought the messenger to the king
بیامد هم آنگاه سالار بار
فرستاده را برد زی شهریار
They adorned a new seating area
They asked for news of the new king
نشستنگهی نو بیاراستند
ز شاه نو آیین خبر خواستند
They inquired about everything
About the crown and the royal throne
بجستند هر گونهای آگهی
ز دیهیم و از تخت شاهنشهی
About King Fereydun and his army
About the warriors and his kingdom
ز شاه آفریدون و از لشکرش
ز گردان جنگی و از کشورش
And also about the actions of the heavenly warriors
Who have favor towards Manuchehr
و دیگر ز کردار گردان سپهر
که دارد همی بر منوچهر مهر
Who are the nobles and who is the chief counselor
What is their wealth and who is the treasurer
بزرگان کدامند و دستور کیست
چه مایستشان گنج و گنجور کیست
The messenger said, 'The clear spring
Was seen and will be seen in the king'
فرستاده گفت آنکه روشن بهار
بدید و ببیند در شهریار
It is a delightful spring in Ordibehesht
All the soil is amber and all the bricks are gold
بهاری ست خرم در اردیبهشت
همه خاک عنبر همه زر خشت
The sky is his palace and field
Paradise is his smiling face
سپهر برین کاخ و میدان اوست
بهشت برین روی خندان اوست
There is no meadow as high as his portico
There is no garden as wide as his field
به بالای ایوان او راغ نیست
به پهنای میدان او باغ نیست
When I approached the portico
Its head was whispering secrets with the stars
چو رفتم به نزدیک ایوان فراز
سرش با ستاره همی گفت راز
With an elephant in one hand and a lion in the other
He brought the world under the throne
به یک دست پیل و به یک دست شیر
جهان را به تخت اندر آورده زیر
With clouds on the backs of his elephants on the golden throne
All the male lions' collars made of jewels
ابر پشت پیلانش بر تخت زر
ز گوهر همه طوق شیران نر
Drummers standing before the elephants
Trumpet sounds roaring from every side
تبیره زنان پیش پیلان به پای
ز هر سو خروشیدن کره نای
You would say the field was boiling
The ground roaring up to the sky
تو گفتی که میدان بجوشد همی
زمین به آسمان بر خروشد همی
I gracefully went before that noble one
I saw a tall turquoise throne
خرامان شدم پیش آن ارجمند
یکی تخت پیروزه دیدم بلند
A king sat on it like the moon
With a radiant ruby crown on his head
نشسته برو شهریاری چو ماه
ز یاقوت رخشان به سر بر کلاه
With hair like camphor and cheeks like a rose
A heart that seeks kindness, and words that compose
چو کافور موی و چو گلبرگ روی
دل آزرم جوی و زبان چربگوی
The world from him, both fear and hope derived
As if Jamshid himself had revived
جهان را ازو دل به بیم و امید
تو گفتی مگر زنده شد جمشید
Manuchehr was born, tall as a cypress tree
Like Tahmuras, the demon-binder, mighty was he
منوچهر چون زاد سرو بلند
به کردار طهمورث دیوبند
Seated to the right hand of the king so wise
As if he were the king's voice and heart in disguise
نشسته بر شاه بر دست راست
تو گویی زبان و دل پادشاست
In front stood Qaren, the warrior bold
On the left, the cypress of Yemen, regal and cold
به پیش اندرون قارن رزم زن
به دست چپش سرو شاه یمن
The king of Yemen, like a cypress, their guide
Like victorious Garshasp, their treasurer with pride
چو شاه یمن سرو دستورشان
چو پیروز گرشاسپ گنجورشان
The treasures they held defied all count
None in the world had seen such a grand amount
شمار در گنجها ناپدید
کس اندر جهان آن بزرگی ندید
Around the court, soldiers in rows stood near
With golden maces and helmets shining clear
همه گرد ایوان دو رویه سپاه
به زرین عمود و به زرین کلاه
The commander, like Qaren of Kavgan’s fame
Leading the army with a fearless name
سپهدار چون قارن کاوگان
به پیش سپاه اندرون آوگان
The warrior like Shirouyeh, a lion fierce
And Shapur the hero, bold as an elephant, fierce
مبارز چو شیروی درنده شیر
چو شاپور یل ژنده پیل دلیر
When he tied the drum to the elephant’s height
The air turned dark as ebony with dust in flight
چنو بست بر کوههٔ پیل کوس
هوا گردد از گرد چون آبنوس
If that group comes to war against us this day
Mountains will become plains, and plains mountains, they say
گر آیند زی ما به جنگ آن گروه
شود کوه هامون و هامون کوه
All hearts full of vengeance, their faces drawn tight
Nothing but battle fills their hearts with delight
همه دل پر از کین و پرچین بروی
به جز جنگشان نیست چیز آرزوی
He recounted all he had seen with care
And the words he had heard of Fereydun’s affair
بریشان همه برشمرد آنچه دید
سخن نیز کز آفریدون شنید
The hearts of two tyrants twisted with pain
Their faces turned azure as sorrow took reign
دو مرد جفا پیشه را دل ز درد
بپیچید و شد رویشان لاژورد
They sat and sought counsel in every way
But their words had neither beginning nor stay
نشستند و جستند هرگونه رای
سخن را نه سر بود پیدا نه پای
To mighty Salm then Tur did say
That peace and joy must now be put away
به سلم بزرگ آنگهی تور گفت
که آرام و شادی بباید نهفت
That lion cub should not
Become sharp-toothed and brave
نباید که آن بچهٔ نرهشیر
شود تیزدندان و گردد دلیر
How could such a famous one be without skill
When Fereydun was his teacher
چنان نامور بیهنر چون بود
کش آموزگار آفریدون بود
When the grandson became a counselor with the grandfather
From that place, alchemy would arise
نبیره چو شد رای زن با نیا
ازان جایگه بردمد کیمیا
We must prepare for war
Haste should replace delay
بباید بسیچید ما را بجنگ
شتاب آوریدن به جای درنگ
Riders charged out of the army
They formed an army from China and the West
ز لشکر سواران برون تاختند
ز چین و ز خاور سپه ساختند
A conversation arose in that land
The world turned its face towards them
فتاد اندران بوم و بر گفتگوی
جهانی بدیشان نهادند روی
An army that had no boundaries
To such an extent that their stars had no sprouts
سپاهی که آن را کرانه نبود
بدان بد که اختر جوانه نبود
Two armies from the West marched towards Iran
Disguised in armor and helmets
ز خاور دو لشکر به ایران کشید
بخفتان و خود اندرون ناپدید
With mighty elephants and wealth
Two bloodthirsty ones with hearts set on vengeance
ابا ژنده پیلان و با خواسته
دو خونی به کینه دل آراسته