Section 13: This news reached Salm and Tur

بخش ۱۳: به سلم و به تور آمد این آگهی

To Salm and Tur came this news to be known

That the royal throne had brightly shone

به سلم و به تور آمد این آگهی

که شد روشن آن تخت شاهنشهی

The hearts of both tyrants filled with fear

For their stars descended, doom drawing near

دل هر دو بیدادگر پر نهیب

که اختر همی رفت سوی نشیب

The two sat down in deep reflection

The days grew dark for those of oppression

نشستند هر دو به اندیشگان

شده تیره روز جفاپیشگان

Together their counsel became firm and sound

A solution from this plight must be found

یکایک بران رایشان شد درست

کزان روی شان چاره بایست جست

To send someone to Fereydun, they agreed

Apology alone could fulfill this need

که سوی فریدون فرستند کس

به پوزش کجا چاره این بود بس

They sought from the council, both of them there

A wise and eloquent man who was fair

بجستند از آن انجمن هردوان

یکی پاک دل مرد چیره‌زبان

To that man of wisdom, dignity, and shame

They spoke with fervent pleas and aim

بدان مرد باهوش و با رای و شرم

بگفتند با لابه بسیار گرم

They opened the treasures of the Eastern land

Saw dread descend from high to sand

در گنج خاور گشادند باز

بدیدند هول نشیب از فراز

They sought from the treasure a golden crown

And adorned the backs of elephants renowned

ز گنج گهر تاج زر خواستند

همی پشت پیلان بیاراستند

In carriages laden with musk and ambergris

Fine silk, gold coins, furs, and tapestries

به گردونه‌ها بر چه مشک و عبیر

چه دیبا و دینار و خز و حریر

With elephant-drawn carts, fragrant and grand

From the East to Iran, they turned their band

ابا پیل گردونکش و رنگ و بوی

ز خاور به ایران نهادند روی

Whoever stood at the monarch's gate

Received a keepsake, small or great

هر آنکس که بد بر در شهریار

یکایک فرستادشان یادگار

When their hearts were emptied of desire

The envoy arrived, richly attired

چو پردخته‌شان شد دل از خواسته

فرستاده آمد برآراسته

To Fereydun, they conveyed their plea

First, they praised the Creator reverently

بدادند نزد فریدون پیام

نخست از جهاندار بردند نام

May Fereydun the mighty forever reign

And all virtue to him God ordain

که جاوید باد آفریدون گرد

همه فرهی ایزد او را سپرد

May his head be verdant, his body esteemed

His spirit transcends the heavens' gleam

سرش سبز باد و تنش ارجمند

منش برگذشته ز چرخ بلند

That those two tyrants, unjust and unkind

Were full of tears for shaming their kind

بدان کان دو بدخواه بیدادگر

پر از آب دیده ز شرم پدر

Regretful hearts have turned towards repentance

They seek the path of apology

پشیمان شده داغ دل بر گناه

همی سوی پوزش نمایند راه

What the wise have said

That whoever does evil will face punishment

چه گفتند دانندگان خرد

که هر کس که بد کرد کیفر برد

They remain in sorrow with hearts full of pain

As we have remained, O noble king

بماند به تیمار و دل پر ز درد

چو ما مانده‌ایم ای شه رادمرد

This was written for us by fate

Following the way of fate has become our path

نوشته چنین بودمان از بوش

به رسم بوش اندر آمد روش

The world-burning lion and the male dragon

Cannot escape the trap of fate

هژبر جهانسوز و نر اژدها

ز دام قضا هم نیابد رها

And also the command of the impure demon

Took the heart away in fear of the world's ruler

و دیگر که فرمان ناپاک دیو

ببرد دل از ترس گیهان خدیو

Such blind evil intent came upon us

That the minds of two sons became evil places

به ما بر چنین خیره شد رای بد

که مغز دو فرزند شد جای بد

We hope from that crown-wearer

That he may bring mercy upon us

همی چشم داریم از آن تاجور

که بخشایش آرد به ما بر مگر

Although our sin is great

He may place ignorance before the court

اگر چه بزرگست ما را گناه

به بی‌دانشی برنهد پیشگاه

And another excuse is the high sky

Which sometimes is a refuge and sometimes a harm

و دیگر بهانه سپهر بلند

که گاهی پناهست و گاهی گزند

The third is the demon in the midst like a runner

Who binds the waist for harm

سوم دیو کاندر میان چون نوند

میان بسته دارد ز بهر گزند

If the king's head turns away from our vengeance

Our faith will be purified and enlightened

اگر پادشا را سر از کین ما

شود پاک و روشن شود دین ما

Send Manuchehr with a great army

To those who seek favor

منوچهر را با سپاه گران

فرستد به نزدیک خواهشگران

So that we may stand before him as servants

We will be forever loyal, and this is our decision

بدان تا چو بنده به پیشش به پای

بباشیم جاوید و اینست رای

Perhaps that tree which grew from this vengeance

Can be washed with the water of two eyes

مگر کان درختی کزین کین برست

به آب دو دیده توانیم شست

We will strive to give it water and effort

When it becomes fresh, we will give it a crown and treasure

بپوییم تا آب و رنجش دهیم

چو تازه شود تاج و گنجش دهیم

The messenger came with a heart full of words

The words had neither a clear beginning nor end

فرستاده آمد دلی پر سخن

سخن را نه سر بود پیدا نه بن

With elephants, treasures, and riches untold

They arrived adorned at the king’s threshold

ابا پیل و با گنج و با خواسته

به درگاه شاه آمد آراسته

To King Fereydun, the news was brought

He ordered the royal throne to be sought

به شاه آفریدون رسید آگهی

بفرمود تا تخت شاهنشهی

They adorned it with fine Chinese silk so rare

And polished the Kiani crown with care

به دیبای چینی بیاراستند

کلاه کیانی بپیراستند

The king sat upon the turquoise throne

Like a cypress tall, with the moon overgrown

نشست از بر تخت پیروزه شاه

چو سرو سهی بر سرش گرد ماه

With crown, necklace, and earrings bright

As befits a king of majesty and might

ابا تاج و با طوق و باگوشوار

چنان چون بود در خور شهریار

Blessed Manuchehr sat beside the king

With his crown upon his head, glistening

خجسته منوچهر بر دست شاه

نشسته نهاده به سر بر کلاه

With a golden mace and golden belt displayed

The earth shone like sunlight where they stayed

به زرین عمود و به زرین کمر

زمین کرده خورشیدگون سر به سر

On both sides, nobles in rows aligned

From head to toe, with gold they shined

دو رویه بزرگان کشیده رده

سراپای یکسر به زر آژده

One hand restrained lions and leopards fierce

The other led mighty war elephants pierced

به یک دست بربسته شیر و پلنگ

به دست دگر ژنده پیلان جنگ

Out came the noble Shapur from the court

He brought forth Salm’s envoy, as was sought

برون شد ز درگاه شاپور گرد

فرستادهٔ سلم را پیش برد

The envoy, seeing the king’s grand door,

On foot, he rushed forward across the floor

فرستاده چون دید درگاه شاه

پیاده دوان اندر آمد ز راه

When he approached the mighty Fereydun near

He saw the lofty throne and crown so clear

چو نزدیک شاه آفریدون رسید

سر و تخت و تاج بلندش بدید

He lowered his head humbly before the throne

And bowed his face to the earth, alone

ز بالا فرو برد سر پیش اوی

همی بر زمین بر بمالید روی

The precious king, ruler of the world so wide

Offered him a place on a golden seat by his side

گرانمایه شاه جهان کدخدای

به کرسی زرین ورا کرد جای

The envoy praised the king with reverence deep

O glory of the crown, throne, and seal you keep

فرستاده بر شاه کرد آفرین

که ای نازش تاج و تخت و نگین

The earth blooms under your throne’s great height

Time shines bright from the fortune you ignite

زمین گلشن از پایهٔ تخت تست

زمان روشن از مایهٔ بخت تست

We are all servants of the dust beneath your feet

Purely alive by your wisdom, our guide complete

همه بندهٔ خاک پای توایم

همه پاک زنده به رای توایم

The message of the two bloodthirsty ones was delivered

All truths were concealed

پیام دو خونی به گفتن گرفت

همه راستیها نهفتن گرفت

The eloquent and wise man

The world-ruling king listened to him

گشاده زبان مرد بسیار هوش

بدو داده شاه جهاندار گوش

Apologizing for evil deeds

Asking for Manuchehr to be brought to him

ز کردار بد پوزش آراستن

منوچهر را نزد خود خواستن

Binding him like a captive

Entrusting him with the great crown and throne

میان بستن او را بسان رهی

سپردن بدو تاج و تخت مهی

Buying back his father's blood

With dinars, silk, crown, and belt

خریدن ازو باز خون پدر

بدینار و دیبا و تاج و کمر

The messenger spoke, and the commander listened

The answer to that bond came as a key

فرستاده گفت و سپهبد شنید

مر آن بند را پاسخ آمد کلید

When the world-ruling king heard

The message of the two impure-minded sons

چو بشنید شاه جهان کدخدای

پیام دو فرزند ناپاک رای

He spoke to the noble one individually

How can you hide the sun?

یکایک بمرد گرانمایه گفت

که خورشید را چون توانی نهفت

The hidden hearts of those two vile men

Became brighter than the sun

نهان دل آن دو مرد پلید

ز خورشید روشن‌تر آمد پدید

I heard everything you said

See what answer you get in return

شنیدم همه هر چه گفتی سخن

نگه کن که پاسخ چه یابی ز بن

Tell those two shameless impure ones

Two tyrannical, evil-hearted, and reckless ones

بگو آن دو بی‌شرم ناپاک را

دو بیداد و بد مهر و ناباک را

That foolish words are worthless

We will not speak of this further

که گفتار خیره نیرزد به چیز

ازین در سخن خود نرانیم نیز

If you have affection for Manuchehr

Where is the body of your famous Iraj?

اگر بر منوچهرتان مهر خاست

تن ایرج نامورتان کجاست

He was the prey of beasts and traps

His head placed in a narrow coffin

که کام دد و دام بودش نهفت

سرش را یکی تنگ تابوت جفت

Now that you have disposed of Iraj

You have prepared for Manuchehr's vengeance

کنون چون ز ایرج بپرداختید

به کین منوچهر بر ساختید

You will not see his face except with an army

Wearing a steel helmet on his head

نبینید رویش مگر با سپاه

ز پولاد بر سر نهاده کلاه

With a mace and the Kaviani banner

Turning the ground purple with the hooves of horses

ابا گرز و با کاویانی درفش

زمین کرده از سم اسپان بنفش

The commander, like Qaren, a warrior bold

Like Shapur, steadfast, with a sword to hold

سپهدار چون قارن رزم زن

چو شاپور و نستوه شمشیر زن

With one hand, brave Shidoosh stood in fight

Like lion-hearted Shirouyeh, a guide of might

به یک دست شیدوش جنگی به پای

چو شیروی شیراوژن رهنمای

Like Saam Nariman and the cedar of Yemen

Standing before the army, wise among men

چو سام نریمان و سرو یمن

به پیش سپاه اندرون رای زن

The tree that from Iraj’s vengeance grew

Its fruits and leaves we’ll wash with blood anew

درختی که از کین ایرج برست

به خون برگ و بارش بخواهیم شست

Till now, no one sought revenge for this pain

For fate has never shown a straight lane

از آن تاکنون کین او کس نخواست

که پشت زمانه ندیدیم راست

Not fitting was it with your two sons by your side

To step forth in battle, with pride allied

نه خوب آمدی با دو فرزند خویش

کجا جنگ را کردمی دست پیش

Now from that tree the enemy once did uproot

A mighty branch has risen, bearing fruit

کنون زان درختی که دشمن بکند

برومند شاخی برآمد بلند

Now comes like a fierce lion, roaring with might

With his belt tightened for his father’s fight

بیاید کنون چون هژبر ژیان

به کین پدر تنگ بسته میان

The envoy beheld that dreadful speech unfold

And saw Manuchehr, the leader, proud and bold

فرستاده آن هول گفتار دید

نشست منوچهر سالار دید

He withered and rose, trembling from his place

Then mounted his steed with a hurried pace

بپژمرد و برخاست لرزان ز جای

هم آنگه به زین اندر آورد پای

All things destined, with a clear mind he knew

The noble young man saw this truth too

همه بودنیها به روشن روان

بدید آن گرانمایه مرد جوان

That with Salm and Tur, the heavens conspired

And soon, China’s fate they would acquire

که با سلم و با تور گردان سپهر

نه بس دیر چین اندر آرد بچهر

He came like a stormy wind, swift and wild

With a head full of answers, a heart beguiled

بیامد به کردار باد دمان

سری پر ز پاسخ دلی پرگمان

From afar, like the East, he came into view

On the plain, a tent pavilion he knew

ز دیدار چون خاور آمد پدید

به هامون کشیده سراپرده دید

He approached the court of the grand tent hall

Inside the tent was the lord of the East, tall

بیامد به درگاه پرده سرای

به پرده درون بود خاور خدای

A silken tent crafted with utmost care

Decorated with stars, its place laid bare

یکی خیمهٔ پرنیان ساخته

ستاره زده جای پرداخته

The two kings of two lands sat in secret discourse

And spoke of the envoy who had now returned, of course

دو شاه دو کشور نشسته به راز

بگفتند کامد فرستاده باز

Then the steward of the court came

And brought the messenger to the king

بیامد هم آنگاه سالار بار

فرستاده را برد زی شهریار

They adorned a new seating area

They asked for news of the new king

نشستنگهی نو بیاراستند

ز شاه نو آیین خبر خواستند

They inquired about everything

About the crown and the royal throne

بجستند هر گونه‌ای آگهی

ز دیهیم و از تخت شاهنشهی

About King Fereydun and his army

About the warriors and his kingdom

ز شاه آفریدون و از لشکرش

ز گردان جنگی و از کشورش

And also about the actions of the heavenly warriors

Who have favor towards Manuchehr

و دیگر ز کردار گردان سپهر

که دارد همی بر منوچهر مهر

Who are the nobles and who is the chief counselor

What is their wealth and who is the treasurer

بزرگان کدامند و دستور کیست

چه مایستشان گنج و گنجور کیست

The messenger said, 'The clear spring

Was seen and will be seen in the king'

فرستاده گفت آنکه روشن بهار

بدید و ببیند در شهریار

It is a delightful spring in Ordibehesht

All the soil is amber and all the bricks are gold

بهاری ست خرم در اردیبهشت

همه خاک عنبر همه زر خشت

The sky is his palace and field

Paradise is his smiling face

سپهر برین کاخ و میدان اوست

بهشت برین روی خندان اوست

There is no meadow as high as his portico

There is no garden as wide as his field

به بالای ایوان او راغ نیست

به پهنای میدان او باغ نیست

When I approached the portico

Its head was whispering secrets with the stars

چو رفتم به نزدیک ایوان فراز

سرش با ستاره همی گفت راز

With an elephant in one hand and a lion in the other

He brought the world under the throne

به یک دست پیل و به یک دست شیر

جهان را به تخت اندر آورده زیر

With clouds on the backs of his elephants on the golden throne

All the male lions' collars made of jewels

ابر پشت پیلانش بر تخت زر

ز گوهر همه طوق شیران نر

Drummers standing before the elephants

Trumpet sounds roaring from every side

تبیره زنان پیش پیلان به پای

ز هر سو خروشیدن کره نای

You would say the field was boiling

The ground roaring up to the sky

تو گفتی که میدان بجوشد همی

زمین به آسمان بر خروشد همی

I gracefully went before that noble one

I saw a tall turquoise throne

خرامان شدم پیش آن ارجمند

یکی تخت پیروزه دیدم بلند

A king sat on it like the moon

With a radiant ruby crown on his head

نشسته برو شهریاری چو ماه

ز یاقوت رخشان به سر بر کلاه

With hair like camphor and cheeks like a rose

A heart that seeks kindness, and words that compose

چو کافور موی و چو گلبرگ روی

دل آزرم جوی و زبان چرب‌گوی

The world from him, both fear and hope derived

As if Jamshid himself had revived

جهان را ازو دل به بیم و امید

تو گفتی مگر زنده شد جمشید

Manuchehr was born, tall as a cypress tree

Like Tahmuras, the demon-binder, mighty was he

منوچهر چون زاد سرو بلند

به کردار طهمورث دیوبند

Seated to the right hand of the king so wise

As if he were the king's voice and heart in disguise

نشسته بر شاه بر دست راست

تو گویی زبان و دل پادشاست

In front stood Qaren, the warrior bold

On the left, the cypress of Yemen, regal and cold

به پیش اندرون قارن رزم زن

به دست چپش سرو شاه یمن

The king of Yemen, like a cypress, their guide

Like victorious Garshasp, their treasurer with pride

چو شاه یمن سرو دستورشان

چو پیروز گرشاسپ گنجورشان

The treasures they held defied all count

None in the world had seen such a grand amount

شمار در گنجها ناپدید

کس اندر جهان آن بزرگی ندید

Around the court, soldiers in rows stood near

With golden maces and helmets shining clear

همه گرد ایوان دو رویه سپاه

به زرین عمود و به زرین کلاه

The commander, like Qaren of Kavgan’s fame

Leading the army with a fearless name

سپهدار چون قارن کاوگان

به پیش سپاه اندرون آوگان

The warrior like Shirouyeh, a lion fierce

And Shapur the hero, bold as an elephant, fierce

مبارز چو شیروی درنده شیر

چو شاپور یل ژنده پیل دلیر

When he tied the drum to the elephant’s height

The air turned dark as ebony with dust in flight

چنو بست بر کوههٔ پیل کوس

هوا گردد از گرد چون آبنوس

If that group comes to war against us this day

Mountains will become plains, and plains mountains, they say

گر آیند زی ما به جنگ آن گروه

شود کوه هامون و هامون کوه

All hearts full of vengeance, their faces drawn tight

Nothing but battle fills their hearts with delight

همه دل پر از کین و پرچین بروی

به جز جنگشان نیست چیز آرزوی

He recounted all he had seen with care

And the words he had heard of Fereydun’s affair

بریشان همه برشمرد آنچه دید

سخن نیز کز آفریدون شنید

The hearts of two tyrants twisted with pain

Their faces turned azure as sorrow took reign

دو مرد جفا پیشه را دل ز درد

بپیچید و شد رویشان لاژورد

They sat and sought counsel in every way

But their words had neither beginning nor stay

نشستند و جستند هرگونه رای

سخن را نه سر بود پیدا نه پای

To mighty Salm then Tur did say

That peace and joy must now be put away

به سلم بزرگ آنگهی تور گفت

که آرام و شادی بباید نهفت

That lion cub should not

Become sharp-toothed and brave

نباید که آن بچهٔ نره‌شیر

شود تیزدندان و گردد دلیر

How could such a famous one be without skill

When Fereydun was his teacher

چنان نامور بی‌هنر چون بود

کش آموزگار آفریدون بود

When the grandson became a counselor with the grandfather

From that place, alchemy would arise

نبیره چو شد رای زن با نیا

ازان جایگه بردمد کیمیا

We must prepare for war

Haste should replace delay

بباید بسیچید ما را بجنگ

شتاب آوریدن به جای درنگ

Riders charged out of the army

They formed an army from China and the West

ز لشکر سواران برون تاختند

ز چین و ز خاور سپه ساختند

A conversation arose in that land

The world turned its face towards them

فتاد اندران بوم و بر گفت‌گوی

جهانی بدیشان نهادند روی

An army that had no boundaries

To such an extent that their stars had no sprouts

سپاهی که آن را کرانه نبود

بدان بد که اختر جوانه نبود

Two armies from the West marched towards Iran

Disguised in armor and helmets

ز خاور دو لشکر به ایران کشید

بخفتان و خود اندرون ناپدید

With mighty elephants and wealth

Two bloodthirsty ones with hearts set on vengeance

ابا ژنده پیلان و با خواسته

دو خونی به کینه دل آراسته