Section 14: When the army drew near to Iran

بخش ۱۴: سپه چون به نزدیک ایران کشید

When the army drew near to the land of Iran

At once the news reached the ears of Fereydun

سپه چون به نزدیک ایران کشید

همانگه خبر با فریدون رسید

He ordered that Manuchehr, the king so great

Should lead his troops from the hills to the plain

بفرمود پس تا منوچهر شاه

ز پهلو به هامون گذارد سپاه

The wise old sage told a tale profound

Of a young man who was virtuous and sound

یکی داستان زد جهاندیده کی

که مرد جوان چون بود نیک‌پی

He’s caught between an unwary sheep ahead

And behind him a leopard and a hunter’s dread

بدام آیدش ناسگالیده میش

پلنگ از پس پشت و صیاد پیش

With patience, wisdom, and reason’s might

The lion is lured from the desert to the trap's sight

شکیبایی و هوش و رای و خرد

هژبر از بیابان به دام آورد

And from the evil deeds of wicked men

In the end, they shall suffer and twist within

و دیگر ز بد مردم بد کنش

به فرجام روزی بپیچد تنش

Swift as the wind comes the retribution's toll

As if iron heated would twist and roll

ببادافره آنگه شتابیدمی

که تفسیده آهن بتابیدمی

When Manuchehr’s troops reached the open plain

They camped for eight days, their resolve to maintain

چو لشکر منوچهر بر ساده دشت

برون برد آنجا ببد روز هشت

Fereydun, as he saw him preparing to leave,

Shared words of wisdom to help him achieve

فریدونش هنگام رفتن بدید

سخنها به دانش بدو گسترید

Manuchehr said, 'O king of great pride,

Who dares against you, with vengeance, to stride?'

منوچهر گفت ای سرافراز شاه

کی آید کسی پیش تو کینه خواه

Only ill fate could his mind mislead,

And make him betray his own life’s need

مگر بد سگالد بدو روزگار

به جان و تن خود خورد زینهار

Now I gird my waist with Roman mail,

Its knots upon me shall never fail

من اینک میان را به رومی زره

ببندم که نگشایم از تن گره

I march to seek vengeance on the battlefield wide,

And raise a dust cloud to block the sun’s light

به کین جستن از دشت آوردگاه

برآرم به خورشید گرد سپاه

From this assembly, none I see as my peer,

To match me in battle or face me without fear

ازان انجمن کس ندارم به مرد

کجا جست یارند با من نبرد

He ordered Qaren, the warrior of fame,

To lead the troops from the hills to the plain

بفرمود تا قارن رزم جوی

ز پهلو به دشت اندر آورد روی

The king’s pavilion was raised in sight,

And the blessed banner spread over the height

سراپردهٔ شاه بیرون کشید

درفش همایون به هامون کشید

The troops advanced in groups, row by row,

Like the sea roaring, plains and mountains did flow

همی رفت لشکر گروها گروه

چو دریا بجوشید هامون و کوه

The bright day turned dark from the dust in the air,

It seemed as if the sun had turned sapphire rare

چنان تیره شد روز روشن ز گرد

تو گفتی که خورشید شد لاجورد

From the land rose a clamor loud and clear,

Piercing the ears of those sharp to hear

ز کشور برآمد سراسر خروش

همی کرشدی مردم تیزگوش

The neighing of Arab steeds from the plain,

Drowned out the sound of the drums' refrain

خروشیدن تازی اسپان ز دشت

ز بانگ تبیره همی برگذشت

From the warriors' camp, two miles afar,

Were rows of battle elephants, mighty in war

ز لشگر گه پهلوان تا دو میل

کشیده دو رویه رده ژنده‌پیل

Upon sixty, golden thrones were set high,

Adorned with gold and gems that would dazzle the eye

ازان شصت بر پشتشان تخت زر

به زر اندرون چند گونه گهر

Three hundred carried supplies for the field,

And three hundred more were armed with steel

چو سیصد بنه برنهادند بار

چو سیصد همان از در کارزار

Each wrapped in armor, their forms concealed,

Only their eyes from the iron revealed

همه زیر برگستوان اندرون

نبدشان جز از چشم ز آهن برون

The king's pavilion they moved outside,

From Tamisha, the troops spread far and wide

سراپردهٔ شاه بیرون زدند

ز تمیشه لشکر بهامون زدند

The vengeful general, Qaren by name,

Led three hundred thousand warriors to fame

سپهدار چون قارن کینه‌دار

سواران جنگی چو سیصدهزار

All renowned knights clad in shining mail,

With heavy maces, their foes to impale

همه نامداران جوشن‌وران

برفتند با گرزهای گران

Each brave as a lion, fierce and grand,

All sworn to avenge Iraj, hand in hand

دلیران یکایک چو شیر ژیان

همه بسته بر کین ایرج میان

At the forefront flew the Kaveh banner,

Their hands wielding swords of violet manner

به پیش اندرون کاویانی درفش

به چنگ اندرون تیغهای بنفش

Manuchehr with Qaren, the elephant-like knight,

Emerged from the forest, ready for the fight

منوچهر با قارن پیلتن

برون آمد از بیشهٔ نارون

He came forth and inspected the lines,

Arrayed his troops across the wide designs

بیامد به پیش سپه برگذشت

بیاراست لشکر بران پهن‌دشت

The left wing to Garshasp he assigned,

And the right to Sam and Qobad combined

چپ لشکرش را بگرشاسپ داد

ابر میمنه سام یل با قباد

The ranks of soldiers stretched far and wide,

Manuchehr stood with Sarv at the center side

رده بر کشیده ز هر سو سپاه

منوچهر با سرو در قلب‌گاه

He shone like the moon amid his troops,

The mountains were lost to the dust that loops

همی تافت چون مه میان گروه

نبود ایچ پیدا ز افراز کوه

Qaren the leader and Sam the brave,

Drew their swords from sheaths, troops to save

سپه کش چو قارن مبارز چو سام

سپه برکشیده حسام از نیام

The vanguard led by Qobad, alert,

And ambushers hidden, their traps covert

طلایه به پیش اندرون چون قباد

کمین ور چو گرد تلیمان نژاد

An army arrayed like a bride so fair,

With lions of war and the kettledrums' blare

یکی لشکر آراسته چون عروس

به شیران جنگی و آوای کوس

To Tur and Salm, the news they conveyed,

That the Iranians their battle arrayed

به تور و به سلم آگهی تاختند

که ایرانیان جنگ را ساختند

From the forest to the plain they marched in line,

Their fury brought froth of blood to their lips divine

ز بیشه بهامون کشیدند صف

ز خون جگر بر لب آورده کف

The two bloodthirsty foes with armies vast,

Moved forward, their leaders with vengeance cast

دو خونی همان با سپاهی گران

برفتند آگنده از کین سران

The army was drawn to the battlefield plain

The stronghold behind them, a distant refrain

کشیدند لشکر به دشت نبرد

الانان دژ را پس پشت کرد

One by one, the vanguard led by Qobad

When news reached Tur, he came like the wind, ironclad

یکایک طلایه بیامد قباد

چو تور آگهی یافت آمد چو باد

To him, he said, 'Go to Manuchehr, convey this'

Tell him, 'O new king, of rootless abyss'

بدو گفت نزد منوچهر شو

بگویش که ای بی‌پدر شاه نو

If a daughter sprang from the lineage of Iraj

Who gave you sword, mace, and battle vestige?

اگر دختر آمد ز ایرج نژاد

ترا تیغ و کوپال و جوشن که داد

He replied, 'Yes, I will deliver your words'

In the same way you’ve spoken and made your claims heard'

بدو گفت آری گزارم پیام

بدین سان که گفتی و بردی تو نام

But if reflection stretches long and deep

Wisdom with your heart will in harmony seep

ولیکن گر اندیشه گردد دراز

خرد با دل تو نشیند براز

You’ll know your path ahead is of dread

And you’ll fear your hasty words unsaid

بدانی که کاریت هولست پیش

بترسی ازین خام گفتار خویش

If beasts and traps haunt you night and day

It would not be strange to weep that way

اگر بر شما دام و دد روز و شب

همی گریدی نیستی بس عجب

From the elm grove to the borders of Chin

Are warriors mounted, and avengers keen

که از بیشهٔ نارون تا بچین

سواران جنگند و مردان کین

The flashing of purple blades you’ll behold

When you see the Kaveh banner unfold

درفشیدن تیغهای بنفش

چو بینید باکاویانی درفش

It will rend your heart and mind with dread

No height will distinguish from the low ahead

بدرد دل و مغزتان از نهیب

بلندی ندانید باز از نشیب

Then Qobad approached the king nearby

He told what he’d heard from the battle cry

قباد آمد آنگه به نزدیک شاه

بگفت آنچه بشنید ازان رزم خواه

Manuchehr laughed and then did proclaim

'Only a fool could speak such a name'

منوچهر خندید و گفت آنگهی

که چونین نگوید مگر ابلهی

Praise to the Lord of both worlds we share

Knower of all things, seen and rare

سپاس از جهاندار هر دو جهان

شناسندهٔ آشکار و نهان

Who knows that Iraj is my noble kin

And Ferdows, the blessed, my witness therein

که داند که ایرج نیای منست

فریدون فرخ گوای منست

Now if we raise our heads to battle’s call

Our lineage and worth shall reveal to all

کنون گر بجنگ اندر آریم سر

شود آشکارا نژاد و گهر

By the might of the Lord of the sun and moon

I’ll dismantle his power and his throne soon

به زور خداوند خورشید و ماه

که چندان نمانم ورا دستگاه

He’ll close his eyes, toppled and torn

And I’ll show his head to my army as sworn

که بر هم زند چشم زیر و زبر

بریده به لشکر نمایمش سر

He ordered the tables to be arranged

And the setting of wine and music exchanged

بفرمود تا خوان بیاراستند

نشستنگه رود و می‌خواستند