Section 4: The commander of the Turks with eyes full of tears
بخش ۴: سپهدار ترکان دو دیده پرآب
The Turkish commander with tears in his eyes
Was amazed by Afrasiab's surprise
سپهدار ترکان دو دیده پرآب
شگفتی فرو ماند ز افراسیاب
He chose a wise man with care
To send to Iran as his messenger there
یکی مرد با هوش را برگزید
فرسته به ایران چنان چون سزید
He wrote a letter like a painting fine
Adorned with hundred colors' design
یکی نامه بنوشت ارتنگوار
برو کرده صد گونه رنگ و نگار
In the name of the Lord of sun and moon
Who gave creation its blessed boon
به نام خداوند خورشید و ماه
که او داد بر آفرین دستگاه
And greetings to Feridun's soul so bright
From whom our lineage gained its might
وزو بر روان فریدون درود
کزو دارد این تخم ما تار و پود
If Tour did wrong to fortunate Iraj
For crown and throne brought forth his rage
گر از تور بر ایرج نیکبخت
بد آمد پدید از پی تاج و تخت
On that matter we must speak now
So bonds remain strong, this we vow
بران بر همی راند باید سخن
بباید که پیوند ماند به بن
If this vengeance from Iraj arose
Manuchehr throughout that vengeance chose
گر این کینه از ایرج آمد پدید
منوچهر سرتاسر آن کین کشید
On what Feridun first did decree
When justice in sharing sought to see
بران هم که کرد آفریدون نخست
کجا راستی را به بخشش بجست
It's fitting if we follow that way
From leaders' path we shall not stray
سزد گر برانیم دل هم بران
نگردیم از آیین و راه سران
From Oxus to Transoxiana's land
Where Oxus marks the middle strand
ز جیحون و تا ماورالنهر بر
که جیحون میانچیست اندر گذر
Was our realm in the time of kings
Iraj to that border never brings
بر و بوم ما بود هنگام شاه
نکردی بران مرز ایرج نگاه
That portion of Iran that Iraj received
Feridun blessed and thus achieved
همان بخش ایرج ز ایران زمین
بداد آفریدون و کرد آفرین
If from this we turn and bring forth war
Our hearts will find the world too sore
ازان گر بگردیم و جنگ آوریم
جهان بر دل خویش تنگ آوریم
There'll be sword wounds and divine wrath
No peace in this world or afterlife's path
بود زخم شمشیر و خشم خدای
نیابیم بهره به هر دو سرای
And if like wise Feridun of old
To Tour and Salm and Iraj told
و گر همچنان چون فریدون گرد
به تور و به سلم و به ایرج سپرد
We share and seek no vengeance more
For land's not worth such trouble's store
ببخشیم و زان پس نجوییم کین
که چندین بلا خود نیرزد زمین
The singer from age became like snow
From royal blood the earth turned crimson's glow
سراینده از سال چون برف گشت
ز خون کیان خاک شنگرف گشت
In the end, beyond one's own measure
None finds from their place any treasure
سرانجام هم جز به بالای خویش
نیابد کسی بهره از جای خویش
We'll remain in the end beneath the earth
In shrouds complete, in places of dearth
بمانیم روز پسین زیر خاک
سراپای کرباس و جای مغاک
If there's greed and sorrow and pain
To be heavy-hearted in this transient domain
و گر آزمندیست و اندوه و رنج
شدن تنگدل در سرای سپنج
Perhaps Key Qobad will yield to this plea
A wise man's head from justice won't flee
مگر رام گردد برین کیقباد
سر مرد بخرد نگردد ز داد
None of us shall see Oxus even in dreams
From Iran none shall cross these streams
کس از ما نبینند جیحون بخواب
وز ایران نیایند ازین روی آب
Except with greetings and messages fair
Both lands from these words joy shall share
مگر با درود و سلام و پیام
دو کشور شود زین سخن شادکام
When the king sealed the letter with care
He sent it to Iran's army there
چو نامه به مهر اندر آورد شاه
فرستاد نزدیک ایران سپاه
They took the letter to Key Qobad
And spoke these words that they had
ببردند نامه بر کیقباد
سخن نیز ازین گونه کردند یاد
Thus he answered: 'You know well indeed
That we were not first in wrongful deed'
چنین داد پاسخ که دانی درست
که از ما نبد پیشدستی نخست
From Tour came the first tyranny
When a king like Iraj lost his monarchy
ز تور اندر آمد نخستین ستم
که شاهی چو ایرج شد از تخت کم
In these days did Afrasiab
Come swiftly and cross the water's lap
بدین روزگار اندر افراسیاب
بیامد به تیزی و بگذاشت آب
You've heard what he did to King Nowzar
Beast and bird's hearts filled with grief's scar
شنیدی که با شاه نوذر چه کرد
دل دام و دد شد پر از داغ و درد
From hatred to wise Aghrirath
Did not what befits humanity's path
ز کینه به اغریرث پرخرد
نه آن کرد کز مردمی در خورد
If you repent of evil deeds done
Renew your covenant anew begun
ز کردار بد گر پشیمان شوید
بنوی ز سر باز پیمان شوید
I suffer not from vengeance or greed
In this transient world I'm freed
مرا نیست از کینه و آز رنج
بسیچیدهام در سرای سپنج
To you I entrust that side of the stream
May Afrasiab find peace supreme
شما را سپردم ازان روی آب
مگر یابد آرامش افراسیاب
Anew he wrote a covenant fresh
In greatness's garden planted growth afresh
بنوی یکی باز پیمان نوشت
به باغ بزرگی درختی بکشت
The messenger came like a leopard swift
To Pashang the letter did lift
فرستاده آمد بسان پلنگ
رسانید نامه به نزد پشنگ
He packed his gear and moved his host
Dust to the heavens rose uppermost
بنه برنهاد و سپه را براند
همی گرد بر آسمان برفشاند
Crossed the Oxus swift as wind
Of this Key Qobad was soon twinned
ز جیحون گذر کرد مانند باد
وزان آگهی شد بر کیقباد
That the foe withdrew without a fight
At this the king's heart grew bright
که دشمن شد از پیش بیکارزار
بدان گشت شادان دل شهریار
Rostam said to him, 'O noble king
Seek not peace at time of warring'
بدو گفت رستم که ای شهریار
مجو آشتی درگه کارزار
Before there was no sign of peace
My mace this day made them cease
نبد پیشتر آشتی را نشان
بدین روز گرز من آوردشان
Thus spoke to famed Key Qobad
That nothing's better than justice had
چنین گفت با نامور کیقباد
که چیزی ندیدم نکوتر ز داد
Blessed Pashang, Feridun's descendant true
From war turns his head, now through
نبیره فریدون فرخ پشنگ
به سیری همی سر بپیچد ز جنگ
It's fitting that all who wisdom hold
From crookedness and falsehood withhold
سزد گر هر آنکس که دارد خرد
بکژی و ناراستی ننگرد
From Zabolestan to Sind's sea wide
We wrote you a treaty on silk's pride
ز زاولستان تا بدریای سند
نوشتیم عهدی ترا بر پرند
The throne's head with Nimroz's crown
Hold and be the world's renown
سر تخت با افسر نیمروز
بدار و همی باش گیتی فروز
And from here give Kabul to Mehrab's care
Your spears to poison prepare
وزین روی کابل به مهراب ده
سراسر سنانت به زهراب ده
Where there's kingdom, there's no peace complete
Though earth's face is not small at our feet
کجا پادشاهیست بیجنگ نیست
وگر چند روی زمین تنگ نیست
His head he adorned with crown of gold
His waist with golden belt to hold
سرش را بیاراست با تاج زر
همان گردگاهش به زرین کمر
One side of the world to him he gave
The warrior kissed the earth so brave
ز یک روی گیتی مرو را سپرد
ببوسید روی زمین مرد گرد
Then spoke the blessed Qobad thus
May no great throne exist without Zal for us
ازان پس چنین گفت فرخ قباد
که بیزال تخت بزرگی مباد
The world's not worth one hair of Dastan's head
He's a memorial of great ones long dead
به یک موی دستان نیرزد جهان
که او ماندمان یادگار از مهان
A royal garment wrought with gold
Crown and belt of turquoise and ruby to behold
یکی جامهٔ شهریاری به زر
ز یاقوت و پیروزه تاج و کمر
They placed a throne upon five elephants strong
With turquoise bright like the Nile's waters long
نهادند مهد از بر پنج پیل
ز پیروزه رخشان بکردار نیل
Gold brocade was spread upon the throne
A treasure whose worth to none was known
بگسترد زر بفت بر مهد بر
یکی گنج کش کس ندانست مر
He sent to Dastan-e-Sam this way
Saying 'This robe of honor fulfills my day'
فرستاد نزدیک دستان سام
که خلعت مرا زین فزون بود کام
If long life should be granted to me
In this world you'll want-free be
اگر باشدم زندگانی دراز
ترا دارم اندر جهان بینیاز
To Qaren the brave and Keshvad too
Like Barzin and Khorrad-e-Pulad true
همان قارن نیو و کشواد را
چو برزین و خراد پولاد را
He bestowed robes of honor as was right
To those who deserved such honors bright
برافگند خلعت چنان چون سزید
کسی را که خلعت سزاوار دید
Gave silver and gold, sword and shield
To those worthy of crown and belt in field
درم داد و دینار و تیغ و سپر
کرا در خور آمد کلاه و کمر
Section 4: The commander of the Turks with eyes full of tears
Book: Shahnameh
Author: Abu'l-Qâsem Ferdowsi Tusi