Section 4: The commander of the Turks with eyes full of tears

بخش ۴: سپهدار ترکان دو دیده پرآب

The Turkish commander with tears in his eyes

Was amazed by Afrasiab's surprise

سپهدار ترکان دو دیده پرآب

شگفتی فرو ماند ز افراسیاب

He chose a wise man with care

To send to Iran as his messenger there

یکی مرد با هوش را برگزید

فرسته به ایران چنان چون سزید

He wrote a letter like a painting fine

Adorned with hundred colors' design

یکی نامه بنوشت ارتنگ‌وار

برو کرده صد گونه رنگ و نگار

In the name of the Lord of sun and moon

Who gave creation its blessed boon

به نام خداوند خورشید و ماه

که او داد بر آفرین دستگاه

And greetings to Feridun's soul so bright

From whom our lineage gained its might

وزو بر روان فریدون درود

کزو دارد این تخم ما تار و پود

If Tour did wrong to fortunate Iraj

For crown and throne brought forth his rage

گر از تور بر ایرج نیک‌بخت

بد آمد پدید از پی تاج و تخت

On that matter we must speak now

So bonds remain strong, this we vow

بران بر همی راند باید سخن

بباید که پیوند ماند به بن

If this vengeance from Iraj arose

Manuchehr throughout that vengeance chose

گر این کینه از ایرج آمد پدید

منوچهر سرتاسر آن کین کشید

On what Feridun first did decree

When justice in sharing sought to see

بران هم که کرد آفریدون نخست

کجا راستی را به بخشش بجست

It's fitting if we follow that way

From leaders' path we shall not stray

سزد گر برانیم دل هم بران

نگردیم از آیین و راه سران

From Oxus to Transoxiana's land

Where Oxus marks the middle strand

ز جیحون و تا ماورالنهر بر

که جیحون میانچیست اندر گذر

Was our realm in the time of kings

Iraj to that border never brings

بر و بوم ما بود هنگام شاه

نکردی بران مرز ایرج نگاه

That portion of Iran that Iraj received

Feridun blessed and thus achieved

همان بخش ایرج ز ایران زمین

بداد آفریدون و کرد آفرین

If from this we turn and bring forth war

Our hearts will find the world too sore

ازان گر بگردیم و جنگ آوریم

جهان بر دل خویش تنگ آوریم

There'll be sword wounds and divine wrath

No peace in this world or afterlife's path

بود زخم شمشیر و خشم خدای

نیابیم بهره به هر دو سرای

And if like wise Feridun of old

To Tour and Salm and Iraj told

و گر همچنان چون فریدون گرد

به تور و به سلم و به ایرج سپرد

We share and seek no vengeance more

For land's not worth such trouble's store

ببخشیم و زان پس نجوییم کین

که چندین بلا خود نیرزد زمین

The singer from age became like snow

From royal blood the earth turned crimson's glow

سراینده از سال چون برف گشت

ز خون کیان خاک شنگرف گشت

In the end, beyond one's own measure

None finds from their place any treasure

سرانجام هم جز به بالای خویش

نیابد کسی بهره از جای خویش

We'll remain in the end beneath the earth

In shrouds complete, in places of dearth

بمانیم روز پسین زیر خاک

سراپای کرباس و جای مغاک

If there's greed and sorrow and pain

To be heavy-hearted in this transient domain

و گر آزمندیست و اندوه و رنج

شدن تنگ‌دل در سرای سپنج

Perhaps Key Qobad will yield to this plea

A wise man's head from justice won't flee

مگر رام گردد برین کیقباد

سر مرد بخرد نگردد ز داد

None of us shall see Oxus even in dreams

From Iran none shall cross these streams

کس از ما نبینند جیحون بخواب

وز ایران نیایند ازین روی آب

Except with greetings and messages fair

Both lands from these words joy shall share

مگر با درود و سلام و پیام

دو کشور شود زین سخن شادکام

When the king sealed the letter with care

He sent it to Iran's army there

چو نامه به مهر اندر آورد شاه

فرستاد نزدیک ایران سپاه

They took the letter to Key Qobad

And spoke these words that they had

ببردند نامه بر کیقباد

سخن نیز ازین گونه کردند یاد

Thus he answered: 'You know well indeed

That we were not first in wrongful deed'

چنین داد پاسخ که دانی درست

که از ما نبد پیشدستی نخست

From Tour came the first tyranny

When a king like Iraj lost his monarchy

ز تور اندر آمد نخستین ستم

که شاهی چو ایرج شد از تخت کم

In these days did Afrasiab

Come swiftly and cross the water's lap

بدین روزگار اندر افراسیاب

بیامد به تیزی و بگذاشت آب

You've heard what he did to King Nowzar

Beast and bird's hearts filled with grief's scar

شنیدی که با شاه نوذر چه کرد

دل دام و دد شد پر از داغ و درد

From hatred to wise Aghrirath

Did not what befits humanity's path

ز کینه به اغریرث پرخرد

نه آن کرد کز مردمی در خورد

If you repent of evil deeds done

Renew your covenant anew begun

ز کردار بد گر پشیمان شوید

بنوی ز سر باز پیمان شوید

I suffer not from vengeance or greed

In this transient world I'm freed

مرا نیست از کینه و آز رنج

بسیچیده‌ام در سرای سپنج

To you I entrust that side of the stream

May Afrasiab find peace supreme

شما را سپردم ازان روی آب

مگر یابد آرامش افراسیاب

Anew he wrote a covenant fresh

In greatness's garden planted growth afresh

بنوی یکی باز پیمان نوشت

به باغ بزرگی درختی بکشت

The messenger came like a leopard swift

To Pashang the letter did lift

فرستاده آمد بسان پلنگ

رسانید نامه به نزد پشنگ

He packed his gear and moved his host

Dust to the heavens rose uppermost

بنه برنهاد و سپه را براند

همی گرد بر آسمان برفشاند

Crossed the Oxus swift as wind

Of this Key Qobad was soon twinned

ز جیحون گذر کرد مانند باد

وزان آگهی شد بر کیقباد

That the foe withdrew without a fight

At this the king's heart grew bright

که دشمن شد از پیش بی‌کارزار

بدان گشت شادان دل شهریار

Rostam said to him, 'O noble king

Seek not peace at time of warring'

بدو گفت رستم که ای شهریار

مجو آشتی درگه کارزار

Before there was no sign of peace

My mace this day made them cease

نبد پیشتر آشتی را نشان

بدین روز گرز من آوردشان

Thus spoke to famed Key Qobad

That nothing's better than justice had

چنین گفت با نامور کیقباد

که چیزی ندیدم نکوتر ز داد

Blessed Pashang, Feridun's descendant true

From war turns his head, now through

نبیره فریدون فرخ پشنگ

به سیری همی سر بپیچد ز جنگ

It's fitting that all who wisdom hold

From crookedness and falsehood withhold

سزد گر هر آنکس که دارد خرد

بکژی و ناراستی ننگرد

From Zabolestan to Sind's sea wide

We wrote you a treaty on silk's pride

ز زاولستان تا بدریای سند

نوشتیم عهدی ترا بر پرند

The throne's head with Nimroz's crown

Hold and be the world's renown

سر تخت با افسر نیمروز

بدار و همی باش گیتی فروز

And from here give Kabul to Mehrab's care

Your spears to poison prepare

وزین روی کابل به مهراب ده

سراسر سنانت به زهراب ده

Where there's kingdom, there's no peace complete

Though earth's face is not small at our feet

کجا پادشاهیست بی‌جنگ نیست

وگر چند روی زمین تنگ نیست

His head he adorned with crown of gold

His waist with golden belt to hold

سرش را بیاراست با تاج زر

همان گردگاهش به زرین کمر

One side of the world to him he gave

The warrior kissed the earth so brave

ز یک روی گیتی مرو را سپرد

ببوسید روی زمین مرد گرد

Then spoke the blessed Qobad thus

May no great throne exist without Zal for us

ازان پس چنین گفت فرخ قباد

که بی‌زال تخت بزرگی مباد

The world's not worth one hair of Dastan's head

He's a memorial of great ones long dead

به یک موی دستان نیرزد جهان

که او ماندمان یادگار از مهان

A royal garment wrought with gold

Crown and belt of turquoise and ruby to behold

یکی جامهٔ شهریاری به زر

ز یاقوت و پیروزه تاج و کمر

They placed a throne upon five elephants strong

With turquoise bright like the Nile's waters long

نهادند مهد از بر پنج پیل

ز پیروزه رخشان بکردار نیل

Gold brocade was spread upon the throne

A treasure whose worth to none was known

بگسترد زر بفت بر مهد بر

یکی گنج کش کس ندانست مر

He sent to Dastan-e-Sam this way

Saying 'This robe of honor fulfills my day'

فرستاد نزدیک دستان سام

که خلعت مرا زین فزون بود کام

If long life should be granted to me

In this world you'll want-free be

اگر باشدم زندگانی دراز

ترا دارم اندر جهان بی‌نیاز

To Qaren the brave and Keshvad too

Like Barzin and Khorrad-e-Pulad true

همان قارن نیو و کشواد را

چو برزین و خراد پولاد را

He bestowed robes of honor as was right

To those who deserved such honors bright

برافگند خلعت چنان چون سزید

کسی را که خلعت سزاوار دید

Gave silver and gold, sword and shield

To those worthy of crown and belt in field

درم داد و دینار و تیغ و سپر

کرا در خور آمد کلاه و کمر