Section 7: A dragon came from the plain
بخش ۷: ز دشت اندر آمد یکی اژدها
From the plain emerged a dragon fierce and dread
From which even an elephant could not escape
ز دشت اندر آمد یکی اژدها
کزو پیل گفتی نیابد رها
That place was its lair, its resting domain
So feared, not even demons dared cross its path
بدان جایگه بودش آرامگاه
نکردی ز بیمش برو دیو راه
It came and found the world-seeker asleep
And near him saw a horse, restless and agitated
بیامد جهانجوی را خفته دید
بر او یکی اسپ آشفته دید
It pondered deeply on what had appeared
Who dared to rest in this dangerous place
پر اندیشه شد تا چه آمد پدید
که یارد بدین جایگاه آرمید
None dared to pass through that perilous land
Neither demons, elephants, nor ferocious lions
نیارست کردن کس آنجا گذر
ز دیوان و پیلان و شیران نر
Even those who came would not find escape
From the grasp of the malevolent dragon
همان نیز کامد نیابد رها
ز چنگ بداندیش نر اژدها
It turned its gaze toward the shining steed
The horse dashed toward the crown-seeker's side
سوی رخش رخشنده بنهاد روی
دوان اسپ شد سوی دیهیم جوی
It struck the ground with its iron-like hooves
Roared like thunder and exhaled its breath
همی کوفت بر خاک رویینه سم
چو تندر خروشید و افشاند دم
The great hero awoke from his sleep
His mind filled with wisdom, ready for battle
تهمتن چو از خواب بیدار شد
سر پر خرد پر ز پیکار شد
He scanned the desolate plain all around
But the fierce dragon had vanished from sight
به گرد بیابان یکی بنگرید
شد آن اژدهای دژم ناپدید
He angrily rebuked Rakhsh for its alarm
For waking him from his much-needed sleep
ابا رخش بر خیره پیکار کرد
ازان کاو سرخفته بیدار کرد
Once more he fell into deep slumber
And out of the darkness, the dragon emerged
دگر باره چون شد به خواب اندرون
ز تاریکی آن اژدها شد برون
Rakhsh approached Rustam's bedside once more
Kicking up the soil and scattering it around
به بالین رستم تگ آورد رخش
همی کند خاک و همی کرد پخش
The sleeping man awoke once again
He grew angry, his face turning pale with rage
دگرباره بیدار شد خفته مرد
برآشفت و رخسارگان کرد زرد
He gazed across the entirety of the desert
But saw nothing but the darkness of the night
بیابان همه سر به سر بنگرید
بجز تیرگی شب به دیده ندید
He said to his loyal but vigilant steed
Why disturb me when the night conceals all?
بدان مهربان رخش بیدار گفت
که تاریکی شب بخواهی نهفت
You keep me from my much-needed rest
Your urgency disrupts my slumber
سرم را همی باز داری ز خواب
به بیداری من گرفتت شتاب
If you cause such turmoil again this time,
I will sever your head with my sharp sword.
گر اینبار سازی چنین رستخیز
سرت را ببرم به شمشیر تیز
I shall march on foot toward Mazandaran,
Carrying my sword, mace, and tiger-skin armor.
پیاده شوم سوی مازندران
کشم ببر و شمشمیر و گرز گران
As sleep overtook his weary head,
His tiger-skin cloak wrapped around him.
سیم ره به خواب اندر آمد سرش
ز ببر بیان داشت پوشش برش
Once more, the fierce dragon roared aloud,
Its breath ignited flames, as though exhaling fire.
بغرید باز اژدهای دژم
همی آتش افروخت گفتی بدم
At that moment, Rakhsh left the grazing ground,
But dared not approach the great champion.
چراگاه بگذاشت رخش آنزمان
نیارست رفتن بر پهلوان
Its heart was torn in two from the strange sight,
Fearing both Rustam and the dragon alike.
دلش زان شگفتی به دو نیم بود
کش از رستم و اژدها بیم بود
Yet its heart could not rest for Rustam’s sake,
And it dashed like the wind toward Rustam’s side.
هم از بهر رستم دلش نارمید
چو باد دمان نزد رستم دوید
It roared and raged, kicking up the dust,
Its hooves split the earth into fissures wide.
خروشید و جوشید و برکند خاک
ز نعلش زمین شد همه چاک چاک
When Rustam awoke from his pleasant dream,
He grew furious and scolded his loyal steed.
چو بیدار شد رستم از خواب خوش
برآشفت با بارهٔ دستکش
The Creator made the world clear and bright,
And the earth no longer concealed the dragon.
چنان ساخت روشن جهانآفرین
که پنهان نکرد اژدها را زمین
In that gloom, Rustam spotted the dragon,
Quickly drawing his sharp sword from its sheath.
برآن تیرگی رستم او را بدید
سبک تیغ تیز از میان برکشید
He roared like a thunderous springtime cloud,
And turned the earth ablaze with his battle.
بغرید برسان ابر بهار
زمین کرد پر آتش از کارزار
He said to the dragon, 'Speak your name,
For henceforth you shall not enjoy this world.'
بدان اژدها گفت بر گوی نام
کزین پس تو گیتی نبینی به کام
You must not perish by my hand unnamed,
As your soul departs from your shadowy form.
نباید که بینام بر دست من
روانت برآید ز تاریک تن
The fierce male dragon responded thus,
‘None escapes my grasp once caught in my claws.’
چنین گفت دژخیم نر اژدها
که از چنگ من کس نیابد رها
‘This plain is entirely my domain,
And its lofty skies belong to my breath.’
صداندرصد از دشت جای منست
بلند آسمانش هوای منست
‘Even eagles dare not soar above my head,
And stars vanish as the earth falls to sleep.’
نیارد گذشتن به سر بر عقاب
ستاره نبیند زمینش به خواب
The dragon asked him, 'What is your name,
That even the Creator should weep for you?'
بدو اژدها گفت نام تو چیست
که زاینده را بر تو باید گریست
He replied, 'I am Rustam,
Descendant of Dastan, Sam, and Niram.'
چنین داد پاسخ که من رستمم
ز دستان و از سام و از نیرمم
Alone, I am an army of vengeance,
And with my brave Rakhsh, I conquer the earth.
به تنها یکی کینهور لشکرم
به رخش دلاور زمین بسپرم
The dragon grappled with him in fierce battle,
And neither could escape the other’s grip.
برآویخت با او به جنگ اژدها
نیامد به فرجام هم زو رها
When Rakhsh saw the dragon's mighty strength,
And how it wrestled with the crown-bestower.
چو زور تن اژدها دید رخش
کزان سان برآویخت با تاجبخش
He lowered his ears, startled by the sight,
And seized the tall dragon with his teeth.
بمالید گوش اندر آمد شگفت
بلند اژدها را به دندان گرفت
He tore its shoulder with his teeth like a lion,
And the brave hero gazed in awe at him.
بدرید کتفش بدندان چو شیر
برو خیره شد پهلوان دلیر
Rustam struck with his sword, severing its head,
And blood poured from its body like a river.
بزد تیغ و بنداخت از بر سرش
فرو ریخت چون رود خون از برش
The earth beneath its massive body disappeared,
And a fountain of blood gushed forth from it.
زمین شد به زیر تنش ناپدید
یکی چشمه خون از برش بردمید
When Rustam gazed at that fierce dragon,
He sighed deeply and looked upon it.
چو رستم برآن اژدهای دژم
نگه کرد برزد یکی تیز دم
The wilderness beneath it was cleansed,
As warm blood flowed over the dark soil.
بیابان همه زیر او بود پاک
روان خون گرم از بر تیره خاک
The mighty hero stood in wonder at it,
And invoked the name of God at its side.
تهمتن ازو در شگفتی بماند
همی پهلوی نام یزدان بخواند
He entered the water to wash his head and body,
For he sought nothing in the world but the strength of the Creator.
به آب اندر آمد سر و تن بشست
جهان جز به زور جهانبان نجست
He said to God, 'O Just Creator,
You granted me wisdom, strength, and glory.'
به یزدان چنین گفت کای دادگر
تو دادی مرا دانش و زور و فر
Before me, lions, demons, and elephants,
And deserts and the Nile’s waters, are alike.
که پیشم چه شیر و چه دیو و چه پیل
بیابان بیآب و دریای نیل
Whether my foe is many or few,
When anger takes me, they all seem as one.
بداندیش بسیار و گر اندکیست
چو خشم آورم پیش چشمم یکیست