Section 7: The follower rose from before her
بخش ۷: پرستنده برخاست از پیش اوی
The servant rose from before his face
To that hopeless solution, they set their gaze
پرستنده برخاست از پیش اوی
بدان چاره بیچاره بنهاد روی
They adorned them in Roman silk and style
Their locks on flowers they did compile
به دیبای رومی بیاراستند
سر زلف برگل بپیراستند
All five set out towards the river plain
With scents and hues like spring again
برفتند هر پنج تا رودبار
ز هر بوی و رنگی چو خرم بهار
It was Farvardin, the year's bright start
At the riverbank lay Zal's encampment's heart
مه فرودین وسر سال بود
لب رود لشکرگه زال بود
They plucked flowers from the river's shore
Their faces were gardens, flowers in store
همی گل چدند از لب رودبار
رخان چون گلستان و گل در کنار
Dastan looked down from his lofty throne
And asked who these flower gatherers are, alone
نگه کرد دستان ز تخت بلند
بپرسید کاین گل پرستان کی َند
Thus the speaker said to the warrior bold
From Mehrab’s palace, of bright soul told
چنین گفت گوینده با پهلوان
که از کاخ مهراب روشن روان
Servants were sent to the flowered field
By the moon of Kabul, their beauty revealed
پرستندگان را سوی گلستان
فرستد همی ماه کابلستان
Zal approached those fairy-like in face
He asked for a bow and rose with grace
به نزد پری چهرگان رفت زال
کمان خواست از ترک و بفراخت یال
He walked on foot in pursuit of prey
He spotted reeds by the river's array
پیاده همی رفت جویان شکار
خشیشار دید اندر آن رودبار
The bowstring he set on the Turkish bow
And placed it in the world champion’s hold
کمان ترک گلرخ به زه بر نهاد
به دست جهان پهلوان در نهاد
He watched as the bird rose from the stream
With haste, he loosed an arrow in its gleam
نگه کرد تا مرغ برخاست ز آب
یکی تیره بنداخت اندر شتاب
From its flight, he brought it tumbling down
Its blood dripping, the river's hue turned brown
ز پروازش آورد گردان فرود
چکان خون و وشی شده آب رود
He told the Turk to cross over there
And bring back the bird with the fallen feathered air
بترک آنگهی گفت زان سو گذر
بیاور تو آن مرغ افگنده پر
The mighty Turk crossed the stream by boat
And gracefully walked to the servant afloat
به کشتی گذر کرد ترک سترگ
خرامید نزد پرستنده ترک
The servant asked, 'O valiant knight,
Speak now with words so sweet and bright'
پرستنده پرسید کای پهلوان
سخن گوی و بگشای شیرین زبان
Who is this lion-armed, elephant-bodied man?
What man is he, and what court is his clan?
که این شیر بازو گو پیلتن
چه مردست و شاه کدام انجمن
Who has ever shot an arrow like this from a bow
What compares before him with doubt
که بگشاد زین گونه تیر از کمان
چه سنجد به پیش اندرش بدگمان
We have not seen a rider more elegant than this
So successful with bow and arrow
ندیدیم زیبنده تر زین سوار
به تیر و کمان بر چنین کامگار
The fairy-faced bit her lip
Do not speak of the king in this way
پری روی دندان به لب برنهاد
مکن گفت ازین گونه از شاه یاد
The king of Nimruz is Sam's son
Whom kings call by the name Dastan
شه نیمروزست فرزند سام
که دستانش خوانند شاهان به نام
If he rides around the world
He will not see another renowned one like this
بگِردِ جهان گر بگردد سوار
ازین سان نبیند یکی نامدار
The servant with the moon-faced child
Laughed and said, 'Do not speak so much'
پرستنده با کودک ماه روی
بخندید و گفتش که چندین مگوی
For Mehrab has a moon in his house
Who stands head and shoulders above your king
که ماهیست مهراب را در سرای
به یک سر ز شاه تو برتر بپای
Tall like teak and the color of ivory
A divine one with a crown of musk on her head
به بالای ساج است و همرنگ عاج
یکی ایزدی بر سر از مشک تاج
Two sad daffodils and two arched eyebrows
The pillars of her eyebrows like silver pens
دو نرگس دژم و دو ابرو به خم
ستون دو ابرو چو سیمین قلم
Her mouth as tight as a poor heart
Her hair like a looped shackle
دهانش به تنگی دل مستمند
سر زلف چون حلقهٔ پایبند
Two enchanting eyes, full of sleep and tears
Her cheeks full of tulips, her hair full of musk
دو جادوش پر خواب و پرآب روی
پر از لاله رخسار و پر مشک موی
Perhaps breath has no path to her lips
There is not one moon like her in the world
نفس را مگر بر لبش راه نیست
چنو در جهان نیز یک ماه نیست
Each of the servants openly
Described the face of that beauty
پرستندگان هر یکی آشکار
همی کرد وصف رخ آن نگار
With this plan, so that those ruby lips
May become acquainted with Sam's son's lips
بدین چاره تا آن لب لعل فام
کند آشنا با لب پور سام
She said to the beautiful servants
That with the moon, a shining love is good
چنین گفت با بندگان خوب چهر
که با ماه خوبست رخشنده مهر
But in saying it, there may be no face
The plan to find the way may not succeed
ولیکن به گفتن مگر روی نیست
بود کاب را ره بدین جوی نیست
A brave man who seeks to avoid a partner
Will easily remain hidden
دلاور که پرهیز جوید ز جفت
بماند به آسانی اندر نهفت
Know that unless the daughter is from the root
Hearing of it should not bring shame to the suit
بدان تاش دختر نباشد ز بن
نباید شنیدنش ننگ سخن
Thus spoke the male bird to its mate again
As it sat on the egg and spread its feathers in vain
چنین گفت مر جفت را باز نر
چو بر خایه بنشست و گسترد پر
If from this egg I bring forth the seed
I’ll take it from the father's lineage indeed
کزین خایه گر مایه بیرون کنم
ز پشت پدر خایه بیرون کنم
When the young servant returned with a smile
The famed son of Sam asked him after a while
ازیشان چو برگشت خندان غلام
بپرسید از و نامور پور سام
What was said to you that made you so glad?
With lips parted and silver teeth unclad
که با تو چه گفت آن که خندان شدی
گشاده لب و سیم دندان شدی
He told the warrior what he had heard
The warrior’s heart grew young with the word
بگفت آنچه بشنید با پهلوان
ز شادی دل پهلوان شد جوان
Thus he said to the fair-faced servant boy
Go and tell the maidservants this with joy
چنین گفت با ریدک ماه روی
که رو مر پرستندگان را بگوی
Do not leave the flower garden for even a while
Unless with flowers and gems from the garden’s aisle
که از گلستان یک زمان مگذرید
مگر با گل از باغ گوهر برید
He sought coins, gold, and jewels from the treasure
And five fine brocades of golden measure
درم خواست و دینار و گوهر ز گنج
گرانمایه دیبای زربفت پنج
He ordered these to be taken to them
To tell no one and deliver in secret gem
بفرمود کاین نزد ایشان برید
کسی را مگوئید و پنهان برید
They should not return to the palace again
So that I may send a message through them plain
نباید شدن شان سوی کاخ باز
بدان تا پیامی فرستم براز
The five went to the moon-faced maiden bright
With warm words, coins, and treasures alight
برفتند زی ماه رخسار پنج
ابا گرم گفتار و دینار و گنج
To them they gave the gold and the jewel
And Zal the warrior's message, noble and cool
بدیشان سپردند زر و گهر
پیام جهان پهلوان زال زر
The servant spoke with the moon-faced belle
That words never remain in secret to tell
پرستنده با ماه دیدار گفت
که هرگز نماند سخن در نهفت
Unless it is shared between only two
Three breaks the secret, and four is a gathering too
مگر آنکه باشد میان دو تن
سه تن نانهانست و چار انجمن
Speak, O wise one of pure intention and mind
If your words are secret, with us you’ll find
بگوی ای خردمند پاکیزه رای
سخن گر به رازست با ما سرای
The servants spoke one to another there
The mighty lion has fallen into the snare
پرستنده گفتند یک با دگر
که آمد به دام اندرون شیر نر
Now the affair of Rudabeh and the desire of Zal
Came to fruition and this was a good omen
کنون کار رودابه و کام زال
به جای آمد و این بود نیک فال
The dark-eyed treasurer of the king arrived
Who was the king's advisor in that matter
بیامد سیه چشم گنجور شاه
که بود اندر آن کار دستور شاه
Whatever he heard from that kind-hearted one
He conveyed it secretly to the commander
سخن هر چه بشنید از آن دلنواز
همی گفت پیش سپهبد به راز
The commander walked to the garden
Hoping for the sun of Kabulistan
سپهبد خرامید تا گلستان
بر امید خورشید کابلستان
Fairy-faced, rose-cheeked, idol-like beauties
They went and offered prayers before him
پری روی گلرخ بتان طراز
برفتند و بردند پیشش نماز
The commander asked them about
The height and appearance of that cypress-like one
سپهبد بپرسید ازیشان سخن
ز بالا و دیدار آن سرو بن
About his speech, appearance, opinion, and wisdom
So that it matches his character
ز گفتار و دیدار و رای و خرد
بدان تا به خوی وی اندر خورد
Tell me each word
Do not distort the truth in the slightest
بگویید با من یکایک سخن
به کژی نگر نفگنید ایچ بن
If your conversation is truthful
You will have honor with me
اگر راستیتان بود گفتوگوی
به نزدیک من تان بود آبروی
But if I suspect any falsehood
I will trample you under the elephants' feet
وگر هیچ کژی گمانی برم
به زیر پی پیلتان بسپرم
The tulip-like face turned red like saffron
They kissed the ground before the commander
رخ لاله رخ گشت چون سندروس
به پیش سپهبد زمین داد بوس
They said, 'From a mother in this world
No one among the nobles is born
چنین گفت کز مادر اندر جهان
نزاید کس اندر میان مهان
With the appearance of Sam and his stature
With his pure heart, knowledge, and opinion
به دیدار سام و به بالای او
به پاکی دل و دانش و رای او
Another like you, O brave hero
With this tall stature and lion-like strength
دگر چون تو ای پهلوان دلیر
بدین برز بالا و بازوی شیر
It seems that honey drips from your face
Your scent is like ambergris
همی میچکد گویی از روی تو
عبیرست گویی مگر بوی تو
And another, like moon-faced Rudabeh
A silver cypress with color and fragrance
سه دیگر چو رودابهٔ ماه روی
یکی سرو سیمست با رنگ و بوی
From head to toe, she is covered in roses and jasmine
Like a tall cypress next to the star Soheil in Yemen
ز سر تا به پایش گلست وسمن
به سرو سهی بر سهیل یمن
From that silver dome, the head descends to the earth
A snare from the ambush binds the flower's worth
از آن گنبد سیم سر بر زمین
فرو هشته بر گل کمند از کمین
Her head is woven with musk and amber rare
Her body adorned with rubies, emeralds in pair
به مشک و به عنبر سرش بافته
به یاقوت و زمرد تنش تافته
Her hair and curls like a dark musk armor be
Intertwined as though knots upon knots we see
سر زلف و جعدش چو مشکین زره
فگندست گویی گره بر گره
Ten fingers stretch to the silver pen's command
Drawing from the essence of fragrant dust from the land
ده انگشت برسان سیمین قلم
برو کرده از غالیه صدرقم
Who sees not his statue, will not pick the bloom
Praise shall rise for him, the moon and Pleiades in loom
بت آرای چون او نبیند بچین
برو ماه و پروین کنند آفرین
The commander spoke warmly to the servant near
Sweet words were said in soft tones clear
سپهبد پرستنده را گفت گرم
سخنهای شیرین به آوای نرم
What now is the plan, tell me truly, I say
What path should we seek to his presence today
که اکنون چه چارست با من بگوی
یکی راه جستن به نزدیک اوی
For our hearts and souls are filled with his love
Our only wish is to behold his face from above
که ما را دل و جان پر از مهر اوست
همه آرزو دیدن چهر اوست
The servant replied, when you command the way
We will travel to the lofty palace today
پرستنده گفتا چو فرمان دهی
گذاریم تا کاخ سرو سهی
From the auspicious mind of the mighty hero
From the words and vision of the bright soul's glow
ز فرخنده رای جهان پهلوان
ز گفتار و دیدار روشن روان
We will deceive and speak in every way we may
Within, there are no lies or deceits in play
فریبیم و گوییم هر گونهای
میان اندرون نیست واژونهای
We will capture him with the scent of musk's head
We will bring him to Sam’s son, lips to be fed
سرمشک بویش به دام آوریم
لبش زی لب پور سام آوریم
The hero, with a rope, advances with grace
To the tall palace wall, he moves to embrace
خرامد مگر پهلوان با کمند
به نزدیک دیوار کاخ بلند
He makes a ring around the palace’s peak
The lion rejoices from the captured prey so sleek
کند حلقه در گردن کنگره
شود شیر شاد از شکار بره
The beauties departed and Zal returned with zest
His heart filled with joy and satisfaction, blessed
برفتند خوبان و برگشت زال
دلش گشت با کام و شادی همال