Section 7: The follower rose from before her

بخش ۷: پرستنده برخاست از پیش اوی

The servant rose from before his face

To that hopeless solution, they set their gaze

پرستنده برخاست از پیش اوی

بدان چاره بی‌چاره بنهاد روی

They adorned them in Roman silk and style

Their locks on flowers they did compile

به دیبای رومی بیاراستند

سر زلف برگل بپیراستند

All five set out towards the river plain

With scents and hues like spring again

برفتند هر پنج تا رودبار

ز هر بوی و رنگی چو خرم بهار

It was Farvardin, the year's bright start

At the riverbank lay Zal's encampment's heart

مه فرودین وسر سال بود

لب رود لشکرگه زال بود

They plucked flowers from the river's shore

Their faces were gardens, flowers in store

همی گل چدند از لب رودبار

رخان چون گلستان و گل در کنار

Dastan looked down from his lofty throne

And asked who these flower gatherers are, alone

نگه کرد دستان ز تخت بلند

بپرسید کاین گل پرستان کی َند

Thus the speaker said to the warrior bold

From Mehrab’s palace, of bright soul told

چنین گفت گوینده با پهلوان

که از کاخ مهراب روشن روان

Servants were sent to the flowered field

By the moon of Kabul, their beauty revealed

پرستندگان را سوی گلستان

فرستد همی ماه کابلستان

Zal approached those fairy-like in face

He asked for a bow and rose with grace

به نزد پری چهرگان رفت زال

کمان خواست از ترک و بفراخت یال

He walked on foot in pursuit of prey

He spotted reeds by the river's array

پیاده همی رفت جویان شکار

خشیشار دید اندر آن رودبار

The bowstring he set on the Turkish bow

And placed it in the world champion’s hold

کمان ترک گلرخ به زه بر نهاد

به دست جهان پهلوان در نهاد

He watched as the bird rose from the stream

With haste, he loosed an arrow in its gleam

نگه کرد تا مرغ برخاست ز آب

یکی تیره بنداخت اندر شتاب

From its flight, he brought it tumbling down

Its blood dripping, the river's hue turned brown

ز پروازش آورد گردان فرود

چکان خون و وشی شده آب رود

He told the Turk to cross over there

And bring back the bird with the fallen feathered air

بترک آنگهی گفت زان سو گذر

بیاور تو آن مرغ افگنده پر

The mighty Turk crossed the stream by boat

And gracefully walked to the servant afloat

به کشتی گذر کرد ترک سترگ

خرامید نزد پرستنده ترک

The servant asked, 'O valiant knight,

Speak now with words so sweet and bright'

پرستنده پرسید کای پهلوان

سخن گوی و بگشای شیرین زبان

Who is this lion-armed, elephant-bodied man?

What man is he, and what court is his clan?

که این شیر بازو گو پیلتن

چه مردست و شاه کدام انجمن

Who has ever shot an arrow like this from a bow

What compares before him with doubt

که بگشاد زین گونه تیر از کمان

چه سنجد به پیش اندرش بدگمان

We have not seen a rider more elegant than this

So successful with bow and arrow

ندیدیم زیبنده تر زین سوار

به تیر و کمان بر چنین کامگار

The fairy-faced bit her lip

Do not speak of the king in this way

پری روی دندان به لب برنهاد

مکن گفت ازین گونه از شاه یاد

The king of Nimruz is Sam's son

Whom kings call by the name Dastan

شه نیمروزست فرزند سام

که دستانش خوانند شاهان به نام

If he rides around the world

He will not see another renowned one like this

بگِردِ جهان گر بگردد سوار

ازین سان نبیند یکی نامدار

The servant with the moon-faced child

Laughed and said, 'Do not speak so much'

پرستنده با کودک ماه روی

بخندید و گفتش که چندین مگوی

For Mehrab has a moon in his house

Who stands head and shoulders above your king

که ماهیست مهراب را در سرای

به یک سر ز شاه تو برتر بپای

Tall like teak and the color of ivory

A divine one with a crown of musk on her head

به بالای ساج است و همرنگ عاج

یکی ایزدی بر سر از مشک تاج

Two sad daffodils and two arched eyebrows

The pillars of her eyebrows like silver pens

دو نرگس دژم و دو ابرو به خم

ستون دو ابرو چو سیمین قلم

Her mouth as tight as a poor heart

Her hair like a looped shackle

دهانش به تنگی دل مستمند

سر زلف چون حلقهٔ پای‌بند

Two enchanting eyes, full of sleep and tears

Her cheeks full of tulips, her hair full of musk

دو جادوش پر خواب و پرآب روی

پر از لاله رخسار و پر مشک موی

Perhaps breath has no path to her lips

There is not one moon like her in the world

نفس را مگر بر لبش راه نیست

چنو در جهان نیز یک ماه نیست

Each of the servants openly

Described the face of that beauty

پرستندگان هر یکی آشکار

همی کرد وصف رخ آن نگار

With this plan, so that those ruby lips

May become acquainted with Sam's son's lips

بدین چاره تا آن لب لعل فام

کند آشنا با لب پور سام

She said to the beautiful servants

That with the moon, a shining love is good

چنین گفت با بندگان خوب چهر

که با ماه خوبست رخشنده مهر

But in saying it, there may be no face

The plan to find the way may not succeed

ولیکن به گفتن مگر روی نیست

بود کاب را ره بدین جوی نیست

A brave man who seeks to avoid a partner

Will easily remain hidden

دلاور که پرهیز جوید ز جفت

بماند به آسانی اندر نهفت

Know that unless the daughter is from the root

Hearing of it should not bring shame to the suit

بدان تاش دختر نباشد ز بن

نباید شنیدنش ننگ سخن

Thus spoke the male bird to its mate again

As it sat on the egg and spread its feathers in vain

چنین گفت مر جفت را باز نر

چو بر خایه بنشست و گسترد پر

If from this egg I bring forth the seed

I’ll take it from the father's lineage indeed

کزین خایه گر مایه بیرون کنم

ز پشت پدر خایه بیرون کنم

When the young servant returned with a smile

The famed son of Sam asked him after a while

ازیشان چو برگشت خندان غلام

بپرسید از و نامور پور سام

What was said to you that made you so glad?

With lips parted and silver teeth unclad

که با تو چه گفت آن که خندان شدی

گشاده لب و سیم دندان شدی

He told the warrior what he had heard

The warrior’s heart grew young with the word

بگفت آنچه بشنید با پهلوان

ز شادی دل پهلوان شد جوان

Thus he said to the fair-faced servant boy

Go and tell the maidservants this with joy

چنین گفت با ریدک ماه روی

که رو مر پرستندگان را بگوی

Do not leave the flower garden for even a while

Unless with flowers and gems from the garden’s aisle

که از گلستان یک زمان مگذرید

مگر با گل از باغ گوهر برید

He sought coins, gold, and jewels from the treasure

And five fine brocades of golden measure

درم خواست و دینار و گوهر ز گنج

گرانمایه دیبای زربفت پنج

He ordered these to be taken to them

To tell no one and deliver in secret gem

بفرمود کاین نزد ایشان برید

کسی را مگوئید و پنهان برید

They should not return to the palace again

So that I may send a message through them plain

نباید شدن شان سوی کاخ باز

بدان تا پیامی فرستم براز

The five went to the moon-faced maiden bright

With warm words, coins, and treasures alight

برفتند زی ماه رخسار پنج

ابا گرم گفتار و دینار و گنج

To them they gave the gold and the jewel

And Zal the warrior's message, noble and cool

بدیشان سپردند زر و گهر

پیام جهان پهلوان زال زر

The servant spoke with the moon-faced belle

That words never remain in secret to tell

پرستنده با ماه دیدار گفت

که هرگز نماند سخن در نهفت

Unless it is shared between only two

Three breaks the secret, and four is a gathering too

مگر آنکه باشد میان دو تن

سه تن نانهانست و چار انجمن

Speak, O wise one of pure intention and mind

If your words are secret, with us you’ll find

بگوی ای خردمند پاکیزه رای

سخن گر به رازست با ما سرای

The servants spoke one to another there

The mighty lion has fallen into the snare

پرستنده گفتند یک با دگر

که آمد به دام اندرون شیر نر

Now the affair of Rudabeh and the desire of Zal

Came to fruition and this was a good omen

کنون کار رودابه و کام زال

به جای آمد و این بود نیک فال

The dark-eyed treasurer of the king arrived

Who was the king's advisor in that matter

بیامد سیه چشم گنجور شاه

که بود اندر آن کار دستور شاه

Whatever he heard from that kind-hearted one

He conveyed it secretly to the commander

سخن هر چه بشنید از آن دلنواز

همی گفت پیش سپهبد به راز

The commander walked to the garden

Hoping for the sun of Kabulistan

سپهبد خرامید تا گلستان

بر امید خورشید کابلستان

Fairy-faced, rose-cheeked, idol-like beauties

They went and offered prayers before him

پری روی گلرخ بتان طراز

برفتند و بردند پیشش نماز

The commander asked them about

The height and appearance of that cypress-like one

سپهبد بپرسید ازیشان سخن

ز بالا و دیدار آن سرو بن

About his speech, appearance, opinion, and wisdom

So that it matches his character

ز گفتار و دیدار و رای و خرد

بدان تا به خوی وی اندر خورد

Tell me each word

Do not distort the truth in the slightest

بگویید با من یکایک سخن

به کژی نگر نفگنید ایچ بن

If your conversation is truthful

You will have honor with me

اگر راستی‌تان بود گفت‌وگوی

به نزدیک من تان بود آبروی

But if I suspect any falsehood

I will trample you under the elephants' feet

وگر هیچ کژی گمانی برم

به زیر پی پیلتان بسپرم

The tulip-like face turned red like saffron

They kissed the ground before the commander

رخ لاله رخ گشت چون سندروس

به پیش سپهبد زمین داد بوس

They said, 'From a mother in this world

No one among the nobles is born

چنین گفت کز مادر اندر جهان

نزاید کس اندر میان مهان

With the appearance of Sam and his stature

With his pure heart, knowledge, and opinion

به دیدار سام و به بالای او

به پاکی دل و دانش و رای او

Another like you, O brave hero

With this tall stature and lion-like strength

دگر چون تو ای پهلوان دلیر

بدین برز بالا و بازوی شیر

It seems that honey drips from your face

Your scent is like ambergris

همی می‌چکد گویی از روی تو

عبیرست گویی مگر بوی تو

And another, like moon-faced Rudabeh

A silver cypress with color and fragrance

سه دیگر چو رودابهٔ ماه روی

یکی سرو سیمست با رنگ و بوی

From head to toe, she is covered in roses and jasmine

Like a tall cypress next to the star Soheil in Yemen

ز سر تا به پایش گلست وسمن

به سرو سهی بر سهیل یمن

From that silver dome, the head descends to the earth

A snare from the ambush binds the flower's worth

از آن گنبد سیم سر بر زمین

فرو هشته بر گل کمند از کمین

Her head is woven with musk and amber rare

Her body adorned with rubies, emeralds in pair

به مشک و به عنبر سرش بافته

به یاقوت و زمرد تنش تافته

Her hair and curls like a dark musk armor be

Intertwined as though knots upon knots we see

سر زلف و جعدش چو مشکین زره

فگندست گویی گره بر گره

Ten fingers stretch to the silver pen's command

Drawing from the essence of fragrant dust from the land

ده انگشت برسان سیمین قلم

برو کرده از غالیه صدرقم

Who sees not his statue, will not pick the bloom

Praise shall rise for him, the moon and Pleiades in loom

بت آرای چون او نبیند بچین

برو ماه و پروین کنند آفرین

The commander spoke warmly to the servant near

Sweet words were said in soft tones clear

سپهبد پرستنده را گفت گرم

سخنهای شیرین به آوای نرم

What now is the plan, tell me truly, I say

What path should we seek to his presence today

که اکنون چه چارست با من بگوی

یکی راه جستن به نزدیک اوی

For our hearts and souls are filled with his love

Our only wish is to behold his face from above

که ما را دل و جان پر از مهر اوست

همه آرزو دیدن چهر اوست

The servant replied, when you command the way

We will travel to the lofty palace today

پرستنده گفتا چو فرمان دهی

گذاریم تا کاخ سرو سهی

From the auspicious mind of the mighty hero

From the words and vision of the bright soul's glow

ز فرخنده رای جهان پهلوان

ز گفتار و دیدار روشن روان

We will deceive and speak in every way we may

Within, there are no lies or deceits in play

فریبیم و گوییم هر گونه‌ای

میان اندرون نیست واژونه‌ای

We will capture him with the scent of musk's head

We will bring him to Sam’s son, lips to be fed

سرمشک بویش به دام آوریم

لبش زی لب پور سام آوریم

The hero, with a rope, advances with grace

To the tall palace wall, he moves to embrace

خرامد مگر پهلوان با کمند

به نزدیک دیوار کاخ بلند

He makes a ring around the palace’s peak

The lion rejoices from the captured prey so sleek

کند حلقه در گردن کنگره

شود شیر شاد از شکار بره

The beauties departed and Zal returned with zest

His heart filled with joy and satisfaction, blessed

برفتند خوبان و برگشت زال

دلش گشت با کام و شادی همال