Section 9: When the shining sun disappeared
بخش ۹: چو خورشید تابنده شد ناپدید
When the shining sun disappeared from sight
They locked the chamber, and the key was out of light
چو خورشید تابنده شد ناپدید
در حجره بستند و گم شد کلید
The worshiper turned towards Sam's hands
For his work was done, now to place his steps where he stands
پرستنده شد سوی دستان سام
که شد ساخته کار بگذار گام
The commander set his face towards the palace so grand
As if the people were paired in a stream on the land
سپهبد سوی کاخ بنهاد روی
چنان چون بود مردم جفت جوی
A dark-eyed beauty appeared on the roof
Like a tall cypress, with the full moon above her head
برآمد سیه چشم گلرخ به بام
چو سرو سهی بر سرش ماه تام
When from afar, the rider of Sam was seen
The renowned girl appeared in the scene
چو از دور دستان سام سوار
پدید آمد آن دختر نامدار
She opened two gates and called aloud
Welcome, brave man, to this crowd
دو بیجاده بگشاد و آواز داد
که شاد آمدی ای جوانمرد شاد
Blessings of the creator upon you, always
May the turning heavens and earth be your ways
درود جهان آفرین بر تو باد
خم چرخ گردان زمین تو باد
On foot, he came out from behind the door
The two royal feet stood before him, once more
پیاده بدین سان ز پرده سرای
برنجیدت این خسروانی دو پای
The commander heard such a sound from afar
He turned and saw the sun's radiant star
سپهبد کزان گونه آوا شنید
نگه کرد و خورشید رخ را بدید
The rooftop shone with that radiant jewel's glow
In place of red roses, ruby earth below
شده بام از آن گوهر تابناک
به جای گل سرخ یاقوت خاک
He replied, 'Oh moon-faced one, with beauty rare'
Blessings to you, from me, and the heavens' prayer
چنین داد پاسخ که ای ماه چهر
درودت ز من آفرین از سپهر
How many nights did my eyes seek the stars above?
I roared before the pure Lord in my love
چه مایه شبان دیده اندر سماک
خروشان بدم پیش یزدان پاک
I wished that the Lord of the world would appear
To show me his hidden face, so dear
همی خواستم تا خدای جهان
نماید مرا رویت اندر نهان
Now I am joyful, with your voice so clear
With your beautiful speech and your grace so near
کنون شاد گشتم به آواز تو
بدین خوب گفتار با ناز تو
I seek the way to meet, a path divine
Why do you ask, while I am on this line?
یکی چارهٔ راه دیدار جوی
چه پرسی تو بر باره و من به کوی
The fairy-faced one spoke, the commander heard
She quickly opened the verse of the pomegranate flower's word
پری روی گفت سپهبد شنود
سر شعر گلنار بگشاد زود
She untied a noose from the tall cypress tree
No one from amber could twist such a bond, you see
کمندی گشاد او ز سرو بلند
کس از مشک زان سان نپیچد کمند
Curl upon curl and snake upon snake
On her double chin, fire upon fire
خم اندر خم و مار بر مار بر
بران غبغبش نار بر نار بر
He said to her, 'Advance and tighten your waist
Open up to the lion and the Kian's claws'
بدو گفت بر تاز و برکش میان
بر شیر بگشای و چنگ کیان
Take this black hair from one side
I need this hair for you
بگیر این سیه گیسو از یک سوم
ز بهر تو باید همی گیسوم
Zal looked at that moon-like face
Amazed by that face and hair
نگه کرد زال اندران ماه روی
شگفتی بماند اندران روی و موی
He replied, 'This is not justice
Such a day with a bright sun should not exist'
چنین داد پاسخ که این نیست داد
چنین روز خورشید روشن مباد
That I blindly strike my hand on my life
And shoot sharp arrows at this wounded heart
که من دست را خیره بر جان زنم
برین خسته دل تیز پیکان زنم
He took a lasso from the path and gave it a twist
He cast it down and did not make a sound
کمند از رهی بستد و داد خم
بیفگند خوار و نزد ایچ دم
He entered the circle of the battlement
He rose from the base to the top in one motion
به حلقه درآمد سر کنگره
برآمد ز بن تا به سر یکسره
When he sat on the roof of that fortress again
The fairy-faced one came up and offered him prayers
چو بر بام آن باره بنشست باز
برآمد پری روی و بردش نماز
At that moment, he took the hand of the dexterous one
They both walked like the intoxicated
گرفت آن زمان دست دستان به دست
برفتند هر دو به کردار مست
He descended from the high palace roof
Holding the hand of the tall branch
فرود آمد از بام کاخ بلند
به دست اندرون دست شاخ بلند
They came towards the gold-adorned house
And arrived at that regal assembly
سوی خانهٔ زرنگار آمدند
بران مجلس شاهوار آمدند
It was a heaven adorned with light
Servants standing and houris in attendance
بهشتی بد آراسته پر ز نور
پرستنده بر پای و بر پیش حور
Zal was amazed by that beauty
By that face, hair, stature, and grace
شگفت اندرو مانده بد زال زر
برآن روی و آن موی و بالا و فر
With bracelets, torque, and earrings
With gold and gems like a spring garden
ابا یاره و طوق و با گوشوار
ز دینار و گوهر چو باغ بهار
Her two cheeks like tulips in jasmine
Her curly hair in twists upon twists
دو رخساره چون لاله اندر سمن
سر جعد زلفش شکن بر شکن
The same Zal with the royal glory
Seated beside the moon of excellence
همان زال با فر شاهنشهی
نشسته بر ماه بر فرهی
He wore a dagger on his side
A ruby red crown adorned his head with pride
حمایل یکی دشنه اندر برش
ز یاقوت سرخ افسری بر سرش
There were kisses, embraces, and wine galore
Except for the lion, who did not break the boar
همی بود بوس و کنار و نبید
مگر شیر کو گور را نشکرید
The commander spoke to the moon-faced one
Oh silver cypress, with beauty, grace, and tone
سپهبد چنین گفت با ماهروی
که ای سرو سیمین بر و رنگ بوی
If Manouchehr hears this tale
He will not agree to this tale without fail
منوچهر اگر بشنود داستان
نباشد برین کار همداستان
Sam, the mighty one, will raise a cry
This will stir him, and he will not pass it by
همان سام نیرم برآرد خروش
ازین کار بر من شود او بجوش
But not all matters are of body and soul
I will take the lowly path and wear a shroud whole
ولیکن نه پرمایه جانست و تن
همان خوار گیرم بپوشم کفن
I accepted from the just judge, my fate
That I would never break my oath, not late
پذیرفتم از دادگر داورم
که هرگز ز پیمان تو نگذرم
I will go to God and give him praise
Like the worshipers, I'll sing in endless praise
شوم پیش یزدان ستایش کنم
چو ایزد پرستان نیایش کنم
Where is the heart of Sam, the king of the earth?
He will cleanse from anger, battle, and wrath's birth
مگر کو دل سام و شاه زمین
بشوید ز خشم و ز پیکار و کین
The creator of the world will hear what I say
Perhaps you will become my match in this way
جهان آفرین بشنود گفت من
مگر کاشکارا شوی جفت من
Roudabeh replied, 'I too feel the same'
I accepted from the judge my faith and name
بدو گفت رودابه من همچنین
پذیرفتم از داور کیش و دین
No king shall rule over me, this is true
The creator of the world bears witness too
که بر من نباشد کسی پادشا
جهان آفرین بر زبانم گوا
Except for the world's hero, Zal the golden one
Who has a throne, crown, beauty, and grace under the sun
جز از پهلوان جهان زال زر
که با تخت و تاجست وبا زیب و فر
Their love grows stronger each passing day
Wisdom is far, while desire leads the way
همی مهرشان هر زمان بیش بود
خرد دور بود آرزو پیش بود
Thus, when the dawn rose from its place
The dawn burst forth from the veil with grace
چنین تا سپیده برآمد ز جای
تبیره برآمد ز پردهسرای
Then the moon bade farewell to the night
Wove darkness around itself, out of sight
پس آن ماه را شید پدرود کرد
بر خویش تار و برش پود کرد
From above, Zal cast the rope so high
He descended from the palace with joy in his eye
ز بالا کمند اندر افگند زال
فرود آمد از کاخ فرخ همال