Hekayat 20 from Chapter 2 of Golestan of Saadi
English Translation for Hekayat
As much as the venerable Sheikh, Abu’l-Faraj ibn al-Jawzi, may God have mercy on him, forbade me from listening to music and advised me to solitude and seclusion, the vigor of my youth and my desires prevailed;
I inevitably went against the advice of my mentor and took pleasure in listening to music and socializing. When I remembered my Sheikh’s advice, I would say:
If the judge sits with us, he will shake his hand
If the moralist drinks wine, he will excuse the drunkard
One night, I arrived at a gathering where I saw a minstrel among them;
It seemed as if his discordant notes were tearing at the soul
His voice was more unpleasant than the news of a father’s death
Sometimes the listeners would put their fingers in their ears, and sometimes on their lips, signaling silence!
We are drawn to the sound of songs for their sweetness
But you, minstrel, if you remain silent, we will be pleased
No one finds joy in listening
Except when you stop and leave
When the lute player began to sing
I said to the host: For God’s sake
Put wax in my ears so I don’t hear
Or open the door so I can leave
In short, out of respect for my friends, I endured the night with much struggle.
The muezzin called out at an untimely hour
He does not know how much of the night has passed
Ask the length of the night from my eyelashes
For not a moment did sleep come to my eyes
In the morning, as a gesture of blessing, I took off my turban and a dinar from my belt and placed them before the minstrel, embraced him, and thanked him profusely.
My friends saw my unusual kindness towards him and attributed it to my lack of sense.
One of them began to reproach me, saying that this action was not befitting of a wise person; giving the cloak of the elders to such a minstrel who has never had a coin in his hand or a crumb in his drum.
A minstrel, far from this blessed abode
No one has seen him twice in one place
As soon as his voice rises from his mouth
People’s hair stands on end
The birds of the porch fly away in fear
He takes away our minds and tears his own throat
I said: It is best to refrain from reproach, for this person’s honor has become apparent to me.
He said: Will you not inform me of the reason so that I too may seek closeness and repent for my jest?
I said: Yes! Because my venerable Sheikh has repeatedly forbidden me from listening to music and given eloquent advice, but it did not enter my ears. Tonight, my fortunate star and auspicious fate led me to this place so that through this minstrel, I repented and resolved not to engage in listening to music and socializing for the rest of my life!
A sweet voice from the mouth and lips of a sweet one
Whether it sings or not, it captivates the heart
Even if it is the tune of lovers or Khorasan and Hijaz
It does not suit the throat of a disliked minstrel
متن حکایت
چندانکه مرا شیخِ اَجَلّ، ابوالفرج بن جوزی، رَحْمَةُ اللهِ عَلَیْهِ، ترکِ سَماع فرمودی و به خلوت و عُزلت اشارت کردی، عُنْفُوانِ شَبابم غالب آمدی و هوا و هوس طالب؛
ناچار به خلافِ رایِ مربّی قدمی برفتمی و از سماع و مُجالست حَظّی برگرفتمی و چون نصیحتِ شیخم یاد آمدی، گفتمی:
قاضی ار با ما نشیند، برفشاند دست را
محتسِب گر مَی خورد، معذور دارد مست را
تا شبی به مَجْمَعِ قومی برسیدم که در میان مطربی دیدم؛
گویی رگِ جان میگسلد زخمهٔ ناسازش
ناخوشتر از آوازهٔ مرگِ پدر، آوازش
گاهی انگشت حریفان از او در گوش و گهی بر لب که خاموش!
نُهاجُ اِلیٰ صَوْتِ اْلاَغانی لِطیبِها
وَ اَنْتَ مُغَنٍّ اِنْ سَکَتَّ نَطیبُ
نبیند کسی در سَماعت خوشی
مگر وقتِ رفتن که دَم در کشی
چون در آواز آمد آن بَرْبَط سرای
کدخدا را گفتم: از بهر خدای
زَیْبَقم در گوش کُن تا نشنوم
یا دَرَم بگشای تا بیرون روم
فیالجمله پاسِ خاطر یاران را موافقت کردم و شبی به چند مُجاهده به روز آوردم.
مؤذّن بانگِ بیهنگام برداشت
نمیداند که چند از شب گذشته است
درازیِّ شب از مژگانِ من پرس
که یکدم خواب در چشمم نگشته است
بامدادان به حکم تّبرکْ دستاری از سر و دیناری از کمر بگشادم و پیش مُغَنّی نهادم و در کنارش گرفتم و بسی شکر گفتم.
یاران ارادتِ من در حقّ او خلافِ عادت دیدند و بر خِفَّتِ عقلم حمل کردند.
یکی زآن میان زبان تعرّض دراز کرد و ملامت کردن آغاز، که این حرکت مناسب رایِ خردمندان نکردی؛ خرقهٔ مَشایخ به چنین مطربی دادن که در همه عمرش درمی بر کف نبوده است و قُراضهای در دف.
مطربی، دور از این خجسته سرای
کس دو بارش ندیده در یک جای
راست چون بانگش از دهن برخاست
خلق را موی بر بدن برخاست
مرغِ ایوان ز هولِ او بپرید
مغز ما برد و حلقِ خود بدرید
گفتم: زبانِ تعرّض مصلحت آن است که کوتاه کنی که مرا کرامتِ این شخص ظاهر شد.
گفت: مرا بر کیفیّتِ آن واقف نگردانی تا منش هم تقرّب کنم و بر مطایبتی که کردم استغفار گویم؟
گفتم: بلی! به علّتِ آن که شیخِ اَجَلّم بارها به ترکِ سَماع فرموده است و موعظهٔ بلیغ گفته و در سمعِ قبول من نیامده. امشبم طالعِ مَیْمون و بختِ همایون بدین بُقعه رهبری کرد تا به دست این توبه کردم که بقیّتِ زندگانی گِردِ سَماع و مخالطت نگردم!
آواز خوش از کام و دهان و لبِ شیرین
گر نغمه کند ور نکند دل بفریبد
ور پردهٔ عُشّاق و خراسان و حجاز است
از حنجرهٔ مطربِ مکروه نزیبد